Batìa
Na batìa è na cumunitati munàstica maschili o fimminili autònuma. Pò èssiri videmma lu nzemi di l'edificî e dî tirrena nta cui campa tali cumunitati. Stu tipu particulari di munasteru è n'enti autònumu pi lu drittu canònicu.
Lu nomu diriva dû latinu tardu abbatia, appuntu abbati, tèrmini ca ô nizziu s'arrifirìa sulu ô cristianu ca riggìa l'edificiu, p'aviri appoi lu significatu chiù stinnutu dû cumplessu dî beni ch'èranu a dispusizzioni di tali càrrica riliggiusa. Nfatti assai spissu pi batìa ntâ toponomàstica si ntenni nun surtantu l'edificiu, ma macari lu nzidiamentu ca si sviluppava attornu.
Lu status autònumu cancia
Comu dittu la principali divirsitati dî batìi dî munasteri nurmali è chidda di l'autunumìa: lu cumplessu batiali, e li tirritori circustanti ca tràsinu sutta lu sò cuntrollu, pò èssiri cunziddiratu comu na cumunitati riliggiusa, e l'edifici unni s'attrova, ch'è riggiuta di n'abbati. Li batìi ponnu èssiri ô nternu di na diòcisi: ntô casu ntô quali nun lu sunnu vennu chiamati nullius dioecesis e di fattu hannu lu rolu di diòcisi iddi stissi.
Nta l'Auropa cancia
Storicamenti ntra li batìi c'addivintaru doppu centri culturali aurupei, putemu ammintuvari: