Paci
Lu tèrmini paci ndica, ‘n senzu psicològgicu, la paci ntiriuri, nu statu di tranquillitati di l'armu pirciputa comu assenza di disturbu o aggitazzioni.
‘N àmmitu strittamenti sociològgicu, ndica l'assenza di viulenza diretta tra ndividui o urganizzazzioni cullittivi. Nta st’ùrtimu senzu, la paci tra e dintra li nazzioni è n’ubbittivu di tanti pirsuni e urganizzazzioni, tra cui l'Urganizzazzioni dî Nazzioni Uniti.
Cchiù spicificatamenti, la paci veni cunziddirata (o avissi a èssiri cunziddirata, secùnnu l'upinioni currenti) nu valuri univirsarmenti ricanusciutu ch’è ‘n gradu di passari a li voti videmma attraversu l'accittazzioni di l'àutru e comu e gghiè sempri ndirizzatu a supirari ogni quarsiasi barrera suciali e/o riliggiusa e ogni priuggiudizziu ideològgicu, ‘n modu d’evitari situazzioni di cunfrittu tra cchiù pirsuni.
La nuzzioni di paci mposta (quannu vennu zoè supprimuti li pirsuni ca ponnu causari viulenza), acchianata â ribbalta ntirnazziunali ‘n siquitu ê varî upirazzioni di peace enforcement (Serbia, Afghanistan, Irak), è cunziddirata - dâ maiuranza dî pacifisti - avulsa dû veru significatu ntrìnzicu dâ palora.
La paci nta l’òpiri dî stòrici e dî filòsufi cancia
Tàcitu cancia
Lu siquenti branu è trattu dâ Vita d’Agrìcula e riporta li palori di Calgacu (Calgax) capu dî Britanni nta l'ùrtimu tintativu di chisti d’uppònirisi â conquista rumana. Calgacu si sta rivurcennu a li sò guirreri prima dû scontru.
- Auferre trucidare rapere falsis nominibus imperium, atque ubi solitudinem faciunt, pacem appellant - Diprèdanu, trucìdanu, arrùbbanu e chistu lu chiàmanu cû nomu fàusu di mpiru; fìciru nu sdisertu e lu chiamaru paci. (traduzzioni lìbbira)
La secùnna parti di sta frasi divinni famusa duranti la Guerra dû Vietnam (anni 70) ‘n quantu usata ‘n nummarusi manifesti di prutesta cu rifirimentu ô cumpurtamentu dî truppi statunitenzi.
Cuncizzioni cristiana dâ paci cancia
La paci nta l'Anticu Tistamentu cancia
Ntâ riliggiuni cristiana, comu scrittu nta l'Anticu Tistamentu, la paci si dici câ palora shalom (שלום). Sta palora va cunziddirata e cumprinnuta ‘n rapportu ô cuntestu ‘n cui campava lu pòpulu ebbràicu, ca pâ maiuri parti dâ sò storia antica s’attruvau nta na sufferta lutta pâ supravivenza, amminazzatu e amminazzannu cuntinuamenti d’aggrissioni e schiavituti quarchi pòpulu vicinu.
Chistu abbinìa nta l’èbbica cchiù antica, quannu l’ ebbrei èranu nu pòpulu nòmadi o seminòmadi, sia cchiù tardu, quannu, a pàrtiri di lu XII sèculu AC, iddi si stanziari ‘n citati e villaggi e paiseddi.
Quannu nta l'anticu tistamentu si leggi la palora paci, abbisogna pinzari a na situazzioni idiali unni lu pòpulu pò campari ‘n tranquillitati, senza amminazzi sterni. La paci favurisci lu sviluppu di l’attivitati umani, e lu survizzu di Yahweh.
Li prufeti c’annùnzanu li tèmpura dû messia (p’asempiu Isaia 11,6) àmanu discrìviri la paci ‘n tèrmini paradisiàci, unni pirsinu tra l’ armali nun cci va a èssiri la lutta pâ supravivenza.
La paci ntâ pridicazzioni di Gesú cancia
Gesù pridica l'abbentu dû Regnu di Diu: lu Patri offri a l’òmini lu sarvamentu prumisu dî prufeti; è nicissariu prènniri na dicisioni e adèriri â sò pirsuna e cuimmurcìrisi nta l’annunziu dâ bona nutizzia.
Nta stu cuntestu, pi Gesù lu valuri dâ fidirtati e dâ tistimunianza â sò pirsuna è cchiù mpurtanti ca lu valuri dâ paci.
Sibbeni viva ntôn mumentu di duminazzioni stranera, Gesù nun s’allìnia né chî patrioti né chî cullabburazziunisti. Cchiuttostu mmita tutti a èssiri fidili a Diu. pari ca riguardu â paci voli dìciri: nun mporta la situazzioni sterna, quantu la fidirtati a Diu ca chiama.
Pi chistu, usannu na forma di sprimìrisi pi contrappusizzioni cumuni ntô sô tempu, Gesù afferma ca nun vinni a purtari la paci, ma la guerra, e ca li primi nimici di l'omu vannu a èssiri li sô stissi familiari (vidi Màttiu 10,34). Cu chistu ntenni dìciri ca nun si pò sacrificari la fidirtati â palora e â chiamata di Diu pi nun ntràsiri ‘n cunfrittu câ propia famigghia.
La paci ntô restu dû Novu Tistamentu cancia
Cristu risuscitatu si prisenta a l’apòstuli la sira dû stissu jornu di Pasqua e ci dici a iddi: "Chi la paci è/sia cu vuàutri!" (Giuvanni 20,21). Sta paci è la china cumunioni cu Diu, fruttu dû sacrificiu ridinturi di Gesù.
San Paulu, scrivennu a l’ Efisini, dici ca "Cristu è la nostra paci, pirchì fici di dui pòpuli unu sulu" (2,14): voli dìciri ca l'annunziu dû vancilu a li judei e a li pagani fici ntràsiri ‘n cuntattu dui pòpuli ca prima èranu antagunisti.
La paci, figghia dû sviluppu e dâ justizzia ntô pinzeru di Paulu VI cancia
Lu papa Paulu VI assirvau ntâ ncìclica Populorum progressio (26 di marzu di 1967) ca la paci è ligata â justizzia (n. 5). Pi chistu, dici, criau la Puntificia Cummissioni Justizzia e Paci:
- Nfini, ricintimenti, ntô dissideriu d’arrispunniri a lu votu dû cunciliu e di vòrciri ‘n forma cuncreta l'apportu dâ Santa Seggi a sta granni causa dî pòpuli ‘n via di sviluppu, avemu ritinutu ca facissi parti dû Nostru duviri lu criari pressu l’ urganismi cintrali dâ cresia na cummissioni puntificia c’avissi lu còmpitu di «suscitari ‘n tuttu lu pòpulu di Diu la china canuscenza dû rolu ca li tèmpura attuali ricràmanu d’iddu, ‘n modu di prumòviri lu prugressu dî pòpuli cchiù pòvuri di favòriri la justizzia suciali tra li nazzioni, d’òffriri a chiddi ca sunnu menu sviluppati n’aiutu tali ca li metti ‘n gradu di pruvìdiri iddi stissi e p’iddi stissi a lu sô prugressu» (Littra apustòlica motu proprio Catholicam Christi Ecclesiam: AAS 59 (1967), p. 27). «Justizzia e paci» è lu sô nomu e lu sô prugramma. Nuàutri pinzamu ca supra tali prugramma ponnu e hannu a cummèniri, nzèmmula a li Nostri figghi cattòlici e a li frati cristiani, l’òmini di bona vuluntati. È dunca a tutti ca Nuàutri oi rivurcemu st’appellu sulenni a n'azzioni cuncirtata pû sviluppu nticrali di l'omu e lu sviluppu sulidali di l'umanitati.
La stissa ncìclica agghiunci cchiù avanti n’àutru mpurtanti elimentu: "Lu sviluppu è lu novu nomu dâ paci" (n. 76):
- Li disaguagghianzi ecunòmichi, suciali e culturali troppu granni tra pòpulu e pòpulu pruvòcanu tinzioni e discordî, e mèttinu ‘n prìculu la paci. Comu dicìamu ê patri cunciliari a lu ritornu dû nostru viaggiu di paci a l'ONU: «La cunnizzioni dî pupulazzioni ‘n via di sviluppu havi a furmari l'uggettu dâ nostra cunziddirazzioni; dicemu megghiu, la nostra caritati pî pòvuri ca s’attròvanu ntô munnu - e sunnu liggioni nfinita – havi a divèniri cchiù attenta, cchiù attiva, cchiù ginirusa» (AAS 57 (1965), p. 896). Cummàttiri la miseria e luttari contra la nciustizzia, è pròmuviri, nzèmmula cu l’ammigghiuramentu dî cunnizzioni di vita, lu prugressu umanu e spirituali di tutti, e dunca lu beni cumuni di l'umanitati. La paci nun s’arriduci a n'assenza di guerra, fruttu di l'aquilibbriu sempri pricariu dî forzi. Si custruisci jornu pi jornu, ntô pirsiquimentu di n’òrdini vulutu di Diu, ca cumporta na justizzia cchiù pirfetta tra l’òmini. (Cf. papa Giuvanni XXIII, ncìclica Pacem in terris: AAS 55 (1963), p. 301)
Pi Paulu VI è chiaru ca nun cci pò èssiri paci finchì nun cc’è justizzia e pussibbilitati di nu sanu sviluppu pi tutti li pòpuli.
L’àutri ntirventi dî papi supra la paci cancia
Binidittu XV chiamau la guerra na "nùtili straggi" (1917).
Piu XII jisau la vuci p’affirmari ca "Tuttu è pirdutu câ guerra, nenti è pirdutu câ paci".
Giuvanni XXIII scrivìu la ncìclica Pacem in terris, didicata ô tema dâ paci.
Paulu VI gridau davanti a l'assimbria di l'ONU: "Mai cchiù la guerra!".
Giuvanni Paulu II cchiù voti jisau la vuci supra la nutilitati dâ guerra e supra la nicissitati dû diàlucu pi risòrviri li cunfritti tra li nazzioni. Lu fici suprattuttu ‘n accasioni dâ Guerra dû Golfu (1991) e dû cunfrittu irachenu (2003).
Riflissioni tiulòggica cancia
Doppu Cristu la Paci è lu dunu uffertu a l’òmini dû Signuri risortu e è lu fruttu dâ vita nova naugurata dâ sô risurrizzioni. La paci, pirtantu, s’idintifica comu "nuvitati" mmisa ntâ storia dâ Pasqua di Cristu. Chista nasci dûn prufunnu rinnuvamentu dû cori di l'omu.
È nu dunu d’accògghiri cu ginirusitati, di custòdiri cu cura, e di fàciri fruttificari cu maturitati e rispunzabbilitati. Pi quantu travagghiati sunnu li situazzioni e forti li tinzioni e li cunfritti, nudda pò risìstiri a l'afficaci rinnuvamentu purtatu dû Cristu risortu.
Cristu è la paci di tutti l’òmini. Câ morti ‘n cruci, Cristu ricunciliau l'umanitati cu Diu e punìu li basi ntô munnu di na fraterna cummivenza tra tutti.
Li cridenti spirimèntanu la putenza rinnuvatrici dû sô pirdunu. La misiricordia divina grapi lu cori ô pirdunu versu li frati, e è cû pirdunu uffertu e arricivutu ca si custruisci la paci ntê famigghi e ‘n ogni àutru ammienti di vita.
La paci ntô pinzeru di Martin Luther King cancia
Martin Luther King, nta na littra ca mannau dâ priggiuni di Birmingham (USA) scrivìu ca: "La vera paci nun è sulu l’assenza di tinzioni: è la prisenza dâ justizzia" (vidi M.L.King - Littri dû càrziri (‘n ngrisi))
Lu pacifismu mudernu cancia
Ntê tèmpura muderni si sviluppau na cuscenza cchiù chiara dû fattu ca li prublemi nazziunali e ntirnazziunali ponnu èssiri risurvuti senza ricurriri â viulenza. Tuttavia, arcuni manifistazzioni pacifisti sunnu sfuciati ‘n àspiri scontri chî forzi di l'òrdini (comu p’asempiu ‘n accasioni dû G8 di Genova).
Peace Studies cancia
Li "peace studies" ("studi supra la paci") sunnu na ricenti subdisciprina dî scienzi pulìtichi ca s’accupa di l' anàlisi dî fattura psicològgici, sociològgici e pulìtici ditirminanti nta l'uttinimentu di na paci pusitiva, mentri nurmarmenti li studi supra li rilazzioni ntirnazziunali s’accùpanu dî fattura, prubbremi, finòmini e gènisi dâ guerra gnurannu chiddi ca sunnu li basi dâ paci. Illustri Prutagunisti di sta jùvini disciprina sunnu Kenneth E. Boulding, Dieter Senghaas, Johan Galtung, Ernst-Otto Czempiel, Lothar Brock.
Li "peace studies" si svilupparu ricintimenti videmma ‘n Italia câ nascita di cursi di laùria e master univirsitari (Vidi [1], [2] e [3]).