Usu dâ «G» gutturali mmeci dâ «C» gutturali
Stu finòminu asisti nta li casi unni la «C» gutturali (p'asempiu chidda di "arricurdari) veni canciata 'n na «G» gutturali (puru chiamata «G» dura, «G» ucclusiva vilari sunora): "arrigurdari".
Diffusioni cancia
Sta sustituzzioni dâ «C» gutturali cu la «G» gutturali asisti supratuttu nta la parrata di Enna-Caltanissetta (Sicilia cintrali) e nta li zoni vicinu a nzidiamenti gallu-sìculi.
Asempi cancia
Casi cu la "-nc-" canciata 'n "-ng-" cancia
màncanu (ammàncanu) -> mànganu
muncu (di lu latinu "màncus" e "monco" 'n talianu) -> mungu
aggrancatu (di lu talianu "granchio" o di lu latinu "càncrulus") -> aggrangatu
mancu (di lu talianu "nemmanco") -> mangu
ecc.
Àutri casi cancia
sgherzu (scherzu), ca diriva di lu talianu "scherzo" (ca veni di lu tidiscu "skeron").
spagu (spacu), ca diriva di lu latinu "spàcus" (e ca veni dittu "spago" ntô talianu)
ecc.
Nu finòminu prisenti nta àutri lingui cancia
Ci voli nutari ca stu finòminu funèticu nun è tìpicu sulu dû sicilianu, pirchì asisti nta àutri lingui neolatini, comu p'asempiu la lingua corsa ca havi li furmi:
cattivu / gattivu (zoè 'n sicilianu: "tintu", "malu") dû latinu "captivus"
cabbia / gabbia (zoè 'n sicilianu: "caggia", "cagghia", ma puru "gaggia" e "gagghia") dû latinu "càvea"
cicala / cigala (zoè 'n sicilianu: "cicala") dû latinu "cìcada"
ecc.
Rifirimenti ca ùsanu sta sustituzzioni cancia
Rifirimenti ca nun ùsanu sta sustituzzioni cancia
- Grammàtica di Pitrè, 1870 (sarvu di quarchi eccizzioni)
- Dizziunariu etimològgicu di Giarrizzo, 1989 (sarvu di quarchi eccizzioni)
- Vucabbulariu di Lucio Zinna - Antares Editrice, 2002
Ntâ littiratura siciliana cancia
- Dî pruverbi siciliani cugghiuti di Giuseppi Pitrè:
- Si la dota nun l'appoja, nun la voli mancu lu boja.
Sicilianu standard usatu ntâ wikipedia cancia
Raccumannamu di nun sustituiri la «C» gutturali cu la «G» gutturali.
Nota supra li tèrmini usati cancia
La «G» gutturali (sonu "GH") è chiamata macari: «G» dura, «G» ucclusiva vilari sunora, «G» sunora.
La «C» gutturali (sonu "CH" zoè "K") è chiamata midemma: «C» vilari, «C» ucclusiva vilari surda.