Alfabbetizzazioni

Sta pàggina è òrfana, zzuè nun àvi lijami a tràsiri.

Pi favuri, agghiunci na lijami a sta pàggina e scancella st'abbisu.
Pâ lista cumpleta dî pàggini òrfani, vidi a pàggina dâ catigurìa.

Câ palora Alfabbetizzazioni si senti a diri l'abbilitati di lèggiri e scrìviri.
Chisti capacitati sunu abbilitati mpurtanti nta li sucitati cuntimpuranii .
Di sòlitu, li pirsuni mpàranu a lèggiri e scrìviri â scola.
Li pirsuni ca sannu lèggiri e scrìviri sunnu chiamati littirati; chiddi ca nun lu sannu fari vennu chiamati analfabbeta.

Sicunnu nu rapportu di li Nazziona Unita, l' analfabbetismu nun eni sulu èssiri capaci di scrìviri e lèggiri nu sìmprici testu nta quarsiasi lingua.
Li NU stimaru, ca nta lu 1998, circa lu 16% di la pupulazzioni munniali era analfabbeta.

Pari ca l'analfabbetismu eni cchiù àutu ntra li paisi di la pinìsula aràbbica e nta l'Àfrica attornu a lu disertu di lu Sahara.
Nta ddi paìsi cu circa lu 30% di màsculi, lu 40-50% di li fìmmini pàrinu èssiri analfabbeta sicunnu a difinizzioni di li NU.
Macari si unu s'ampara a lèggiri e scrìviri, poi cci sunnu chiddi ca sô scòrdanu: chissu veni chiamatu "analfabbetismu di ritornu" .
Unu di li càusi di l'analfabbetismu di ritornu eni ca pari ca cci sunnu certi pirsuni ca sâ firanu a èssiri capaci di vìviri senza lèggiri e scrìviri.
Parissi ca lu fattu ca unu sapi lèggiri e scrìviri nun eni na cunnizzioni nicissaria ca chiddi ca o sannu fari pròvanu piaciri a fàrilu.
E chiddi ca nun ô sannu fari picchini nun l'annu mai mparatu nun eni dettu ca sunnu ntirissati a sviluppari chista abbilitati.
Li fattora culturali familiari, suciali e di quartieri jòcanu na parti mpurtanti.
P'asempiu, aviri na cultura unni li tradizzioni urali (cumunicazzioni cô parrari) pàrinu èssiri cchiù mpurtanti di chidda scritta pò aviri la sò nfruenza.
Na tribbù ca vivi di pastorizzia, p'asempiu, pò nun aviri bisognu strittamenti di lèggiri e scrìviri pi supravìviri.
E poi addiventa n'abbitùddini e finiscia ca nun legginu e scrìvinu cumpritamenti macari quannu nun hannu a travagghiari.

Cci sunnu dui tipi diffirenti di analfabbetismu:

Analfabbetismu Primariu: Pirsuni cu analfabbetismu primariu ca nun mpararu mai a lèggiri e/o a scrìviri.
Analfabbetismu Funziunali: Pirsuni ca hannu mparatu tanticcedda a lèggiri e scrìviri ma, pi svariati mutiva, nun sunnu capaci di cumprènniri chiddu ca lègginu, o nun sannu scrìviri abbastanza pi putiri fari na dumanna pi travagghiari a quarchi banna e si l'hannu a fari di quarchidunu cchiù spertu.

Nta majuritati di l'àutri paisi lu prubblema cchiù granni eni lu analfabbetismu funziunali. Pi mutivi lijati a l'ambienta suciali o l'abbituddini sunnu capaci nta ogni casu di sèntiri a diri chieni ca c'eni scrittu nta frasi sìmprici.