Carbuidrati/Calabbrisi-CZ

Cercamu perzuni de Calabbria nteressati a scrìviri artìculi, grandi o pìcculi, 'n calabbrisi pe' 'u nostru progettu nciclupèdicu Wikipedia. Nci potìti scrìviri chidu ca volìti (pe' esempiu l'artìculi supra 'i cumuni calabbrisi). Ma pe' favuri, lasciàti una traduzioni d'i paroli diffìcili e ndicàti 'a pruvenienza de 'a parrata calabbrisi usata. Nun mporta se siti riggitanu, catanzarisu, cusentinu, de Cutroni, o de Vibbu, sempri calabbrisi siti! Grazi.

abbiccidariu St'artìculu è scrittu 'n calabbrisi di Catanzaru (CZ), si stai circannu l'artìculu scrittu 'n sicilianu standard, vidi carbuidrati.


Dehiniziuna cancia

I carbuidrati (ditti puru zuccari, glucidi, saccaridi e glicidi) sunnu 'nu gruppu 'e sostanzi ca cuntenanu 'e solitu carboniu, idrogenu e ossigenu e sunnu ditti " idrati d'o carboniu " picchi hannu hormula bruta Cn(H2 O)n duva n esta 'nu numaru mai 'nferiura 'e tri, e raramenta superiura 'e setta.

'Sti sustanzi sunnu caratterizzati d'e 'nu sapura ducia, cchi 'on esta però esclusivu; infatti tenanu 'stu sapura ducia puru i precursuri d'e munusaccaridi, i pulialcool, tra i quali esta presenta 'u ribitolu cchi caratterizza i dui cofatturi FAD e FMN.

L'unità munusaccaridichi ditti glicusidi sunnu jungiuti tra iddhi tramita ligami glicusidici ppe hormara muleculi cchiu randi, ditti oligusaccaridi, oppuru enormi, ditti pulisaccaridi. Si l'unità glicusidichi sunnu tutti uguali si parra 'e omupulisaccaridi, s'invecia sunnu diversi si parra 'e eterupulisaccaridi.

 
Gruppu aldunicu
 
Gruppu chetunicu

L'unità munusaccaridichi ponnu essara distinti in chetusi (si tenanu 'nu gruppu chetunicu) e aldusi (si tenanu 'nu gruppu aldunicu).


Isomari ottici cancia

 
D-glucosio

I munusaccaridi tenanu armenu 'nu carboniu cchi esta ligatu a quattru sustituenti diversi e cchi 'ppe cchissu esta dittu asimmetricu oppuru chirala. L'atumi 'e carboniu chirala hannu 'a capacità ma hannu rotara 'u pianu d'a lucia polarizzata cchi attraversa 'a sustanza, 'ppe 'stu hattu si dicia ca i carbuidrati chetusi tenanu attività ottica e ca sidifferiscianu in diversi isomari ottici ('n particulara si parra 'e isomaru Destrugiru si 'u gruppu -OH, dittu ossidrilicu oppuru alcoolicu, esta misu a destra; si parra d'e isomaru Levugiru s'invecia 'u gruppu alcoolicu esta a sinistra); si 'u pianu d'a lucia polarizzata rota a destra, 'u hattu vena 'ndicatu cc'u signu (+), si 'nbecia 'u pianu d'a lucia rota a sinistra, 'u hattu vena 'ndicatu cc'u signu (-) .

C'esta 'na relaziuna matematica hra 'u numaru d'e carbuni asimmetrici e 'u numaru d'e isomari ottici: 'ppe " n " carbuni chirali, ci sunnu " 2n " isomari ottici. 'Na coppia d'e isomari ottici sunnu ditti enantiumari s'i gruppi sustituenti sunnu rispettivamenta 'nbertuti, sunnu ditti 'nbecia diastereuisomari si dui oppuru 'cchiu centri chirali sunnu diversi tra i dui hormi d'e isomari, e 'nhina sunnu ditti epimari s'a coppia d'e isomari differiscianu 'ppe 'nu sulu gruppu alcolicu.

'A mutarotaziuna cancia

'Ppe chiddhu cchi riguarda 'a struttura chimica d'e munusaccaridi, prevala 'a struttura ciclica. Subbatuttu esusi e pentusi tendanu a ciclizzara tramita 'nu ligama presenta tra 'u gruppu aldunicu o chetunicu e 'u gruppu ossidrilicu 'a la hina d'a catena glucidica; si horma daccussì 'na struttura ad aneddhu ditta simiacetalica, e 'u henumenu c'a genera esta dittu mutarotaziuna.


 
miniatur


Cc'a hormaziuna dell'aneddhu semiacetalicu si horma 'nu novu cintru asimmetricu cchi genera dui isomari ditti anomaru   e anomaru   ca sunnu in gradu ma varianu 'u pianu d'a lucia polarizzata 'ntra 'nu modu tuttu particulara. I dui anomari, presenti 'ntra 'na soluziona cchi esta suttaposta all'aziuna de 'nu raggiu 'e lucia polarizzata, s'interscambianu tra iddhi hacendu variara 'u pianu d'a lucia hinu a quandu 'on si giungia a 'n'equilibriuhra i dui hormi anomerichi.

Si 'u centru cchi si horma 'nteressa 'u carboniu numaru cincu si parra de struttura piranusica, s'invecia esta coinbortu 'u carboniu quattru si parra 'e struttura huranusica . 'A struttura piranusica prevala rispettu all'atra pecchi ci sunnu ligami chimici tra i carbuni simili d'o tuttu a chiddhi d'e strutturi lineari; 'ntra i chetusi prevala 'a struttura huranusica.

I dui strutturi semiacetalichi venanu spessu rappresentati attraversu i schemi de Hawarts [* guarda 'a higura cchiu subba!! ] ca horniscianu 'nformaziuni subba 'a composiziuna chimica d'a sustanza, ma 'onda dannu subba 'a reala geumetria dei moleculi ca sunnu 'nbecia cchiu cumplessi ('a sruttura cchiu rappresentata 'ntra 'sti termini esta 'a struttura a seggia).

Cchiu in generala 'a differenza hra anomari   e   ava 'n'estrema 'mportanza 'ntra l'ambitu biologicu: pp' esempiu, 'u   - D - Glucosiu esta l'unità custitutiva d'a cellulosa cchi po essara digerita sulu d'a ruminanti cchi presentanu 'ntro 'u rumine i batteri 'ngradu ma trashormanu l'anomari   in anomari  , mentra l'atri animali ponnu digerira sulu   - D - Glucosiu.

Derivati d'e munusaccaridi cancia

Hra i derivati d'e munusaccaridi ci sunnu:

  • i fosfurilati d'e pentusi e dell'esusi;
  • l' acidi aldonici cchi venanu hora dall'ossidaziuna d'o gruppu aldeidicu;
  • l' acidi uronici ca sunnu 'u prodottu dell'ossidaziuna d'o gruppu alcolicu ligatu a lu carboniu 'nta 'a posiziuna 6 ;
  • l' acidi -arici cchi venanu hora dall'ossidaziuna d'o gruppu aldonicu e d'o gruppu alcolicu primariu;
  • e l'amminuzuccari cchi cuntenanu 'nu gruppu amminicu ligatu a lu postu d'o gruppu ossidrila.

Vuci currelati cancia


 
Wikimedaglia
Chista è na vuci nzirita nni l'artìculu n vitrina, zoè una dî mègghiu vuci criati dâ cumunità.
Fu arricanusciuta lu 29 di sittèmmiru 2009

S'hai traduciutu n'artìculu o hai criatu na vuci e riteni ca sia lu casu di fàrila canùsciri picchì è cumpreta n tuttu, signàlila. Naturalmenti, sunnu boni accittati suggirimenti e canciamenti chi mìgghiùranu lu travagghiu.

Signala na vuci          Archiviu         Talìa tutti l'articuli n vitrina