Cuntaminazzioni luminusa

La cuntaminazzioni luminusa è n'altirazzioni dî livelli di luci naturarmenti prisenti nta l'ambienti nutturnu. St’altirazzioni, chiù o menu mpurtanti a secunnu dî lucalitati, pròvuca damaggi di natura diversa: ambientali, culturali e econòmici. La difinizzioni liggislativa chiù utilizzata (talìa sutta) la qualìfica comu "ogni radiazzioni di luci diretta fora di l'àrii â quali è didicata, e n particulari versu la vota cilesti".

Cumpusizzioni di mmàggini satillitari dâ Terra di notti. Fonti NASA.

Tra li damaggi ambientali si ponnu alincari: difficurtati o pèrdita d'urintamentu nta l'armali (aceddi migratori, tartuchi marini, parpagghiuna nutturni), altirazzioni dû fotupirìudu nta arcuni chianti, altirazzioni dî rìttimi circadiani ntê chianti, armali e omu (p'asempiu la pruduzzioni dâ milatunina veni bluccata già cu livelli assai vasci di luci). Ricentimenti (ntô 2001) scupreru nu foturicitturi novu ca nun cuntribbuisci ô miccanismu dâ visioni, ma règula lu nostru ruloggiu biològgicu. Lu piccu di sinzibbilitati di stu sinzuri è ntâ parti blu dû spettru visìbbili. Picchissu li làmpari cu na cumpunenti forti di stu culuri (comu li LED) sunnu chiddi ca ponnu altirari maiurmenti li nostri rìttimi circadiani. Li làmpari ca fannu menu damaggiu di stu puntu di vista sunnu chiddi ô sodiu a prissioni àuta e, ancora menu dannìfichi, chiddi a prissioni vascia.

Citati dû Mèssicu di notti, cû celu lluminatu dâ cuntaminazzioni luminusa ntô 2005.

Lu damaggiu culturali principali è duvutu â sparizzioni dû celu stiddatu dî paisi chiù cuntaminati, celu stiddatu ca fu di sempri fonti d'ispirazzioni pâ riliggiuni, la filusufìa, la scienza e la cultura n gèniri.

Ntra li scienzi chiù danniati dâ sparizzioni dû celu stiddatu c'è senza dubbiu l'astronumìa sia amaturiali ca prufissiunali; un celu troppu luminusu nfatti lìmmita fortimenti l'efficienza dî telescopi òttici c'hannu a èssiri alluntanati sempri chiù di sta furma di cuntaminazzioni.

Lu damaggiu econòmicu è duvutu principarmenti ô cunzumu nùtili d'enirgìa elèttrica mpigata pi lluminari ammàtula zoni ca nun avìssiru a èssiri lluminati, comu la vota cilesti, li facciati di l'edifici privati, li prati e li campi a latu dî strati o a lu centru dî rutatori (rutunni). Macari pi stu mutivu unu dî temi trainanti dâ lutta â cuntaminazzioni luminusa è chiddu dû spargnu enirgèticu. La spisa enirgètica a l'annu pi lluminari l'ambienti nutturnu è di l'òrdini dû miliardu d'èuru, nun cuntannu li spisi di manutinzioni di l'apparecchi, sustituzzioni dî làmpari, nstallazzioni di nchianti novi.

Littiratura cancia

Ntô libbru Marcovaldo ovvero Le stagioni in città di Italo Calvino (1963), lu cuntu Luna e gnac è basatu ntôn prubbrema di cuntaminazzioni luminusa ca mpidisci â famigghia dû prutagunista di taliari li stiddi dâ finestra dâ sò casa.

Vuci currilati cancia