Fori Mpiriali
Li Fori Mpiriali cumprenninu na seri di chiazzi munumintali fabbricati tra un seculu e menzu (tra lu 46 a.C. e lu 113 d.C.) ntô coru dâ citati di Roma dî mpiraturi.
Giuliu Cesari dicisi di custruiri na granni chiazza ô sò nomu, lu Foru di Cesari, chi fu nagurata ntô 46 a.C. (prubabilmenti ancura ncumpreta e fu tirminata poi di Augustu).
Augustu avìa prumessu pi votu un tempiu a Marti Ultori pâ cugnintura dâ battagghia di Filippi dû 42 a.C., ntâ quali iddu stissu e Marcu Antoniu avìano scunfittu l'assassini di Cesari e dunca vinnicatu la sò morti. Lu tempiu vinni êffittivamenti naguratu sulu doppu 40 anni, ntô 2 a.C., nzitatu nta na secunna chiazza munumintali, lu Foru di Augustu.
Sutta lu mpiraturi Vespasianu vinni custruita n'autra granni chiazza, siparata dû Foru d'Augustu e di chiddu di Cesari dâ via di l'Argiletu, chi mintìa in cummunicazzioni lu Foru Romanu câ Suburra, e cchiù spustata versu la Velia (in dirizzioni dû Colusseu). Stu cumplessu nun fu cunziddiratu in uriggini comu unu dî Fori Mpiriali, e è nfatti canusciutu cû nomu di Tempiu dâ Paci.
Puru la forma era diffirenti: si trattava dûn vastu quadrilateru circunnatu di portici, cû tempiu nzitatu ntô porticu dû latu di funnu. Sparti l'area cintrali nun era lastricata comu na chiazza, ma sistimata a iardinu, cu vaschi d'acqua e basamenti pi statui, chi nni facìano un veru e propiu museu apertu a tutti li venti.
Dumizzianu dicisi d'unificari li cumplessi pricidenti e nna l'area irrigulari rimasta libbira tra lu Tempiu dâ Paci e li Fori di Cesari e di Augustu, fici fabbricari n'autra chiazza munumintali chi li mintìa tutti in cummunicazzioni tra iddi.
La morti di Dumizzianu mmenzu ntrichi fici ca lu cumplessu, già quasi tirminatu, fussi naguratu dû sò succissuri Nerva e chi di sti prindessi lu nomu di Foru di Nerva.
È canusciutu tuttavia puru comu Foru Trasitoriu, a causa dâ funziona di passaggiu chi prisirvau ô postu dâ via di l'Argiletu.
Foru di Traianu 112 e 113 a.C.
cancia
Li prugetti di Dumizzianu eranu forsi stati ancura cchiù ambizziosi e forsi già sutta lu sò regnu si eranu accuminzati li travagghi di sbancamentu dâ sedda muntagnola chi culligava lu Campidogghiu cû Quirinali e chiudìa la vaddi dî Fori versu lu Campu Marziu, in dirizzioni dâ Chiazza Vinezzia, limitannu lu spazziu a dispusizzioni pî cumplessi munumintali â luntana.