Jacques Cartier
Jacques Cartier (Saint-Malo (Francia), 31 di dicèmmiru dû 1491 - 1 di sittèmmiru dû 1557) fu nu spluraturi francisi.
Lu Reghi di Francia, Franciscu I, lu scigghìu p'attruvari certaines îles et pays où l'on dit qu'il se doit trouver grande quantité d'or et autres riches choses ("certi ìsuli e terri unni si dici ci sunnu oru e àutri ricchizzi a munzidduni"). Ntô 1534 sarpau 'n cerca dûn passaggiu uccidintali pi l'Asia. Iddu splurau parti di chidda c'òi è Terranova (a partiri dû 10 di maiu di dd'annu) e dî Maritimes canadisi e apprisi dûn ciumi cchiù a ovest (lu ciumi San Lurenzu) ch'iddu cridìa putissi èssiri chiddu di tempu circatu passaggiu a nord-ovest. Duranti stu viaggiu rapìu li dui figghî di Capu Donnacona, Domagaya e Taignoagny e li purtau cu iddu 'n Europa.
Cartier sarpau pûn secunnu viaggiu lu 19 di maiu di l'annu siquenti, cu 3 navi, 110 òmini e li picciotti raputi (ca vìnniru ristituuti ô patri). Iddu acchianau lu ciumi nzinu ê villaggi Uroni di Stadacona (ntô puntu unni òi sorgi Quebec City) e Hochelaga (Montreal) unni agghicau lu 2 di uttùviru dû 1535. L'udìu di na nazzioni chiù a nord, chiamata Saguenay, ca si dicìa fussi china d'oru e àutri trisori.
Lu 23 di maiu dû 1541 partìu di Saint-Malo pû sô terzu viaggiu. Sta vota era â ricerca di Saguenay; com'e gghiè, ancora na vota nun arriniscìu a jiri oltri Hochelaga. Doppu nu mmernu tirrìbbuli spinnutu 'n Canada, turnau 'n Francia l'annu succissivu. Cartier spinnìu lu restu dâ sô vita a Saint-Malo e ntâ sô vicina tinuta, murìu ntô 1557.