Lepisma saccharina

(Rinnirizzata di Moddu)
Moddu

Lepisma saccharina
Classificazzioni scintìfica
Regnu: Animalia
Filu: Artropoda
Classi: Insecta
Òrdini: Thysanura
Famigghia: Lepismatidae
Gèniri: Lepisma
Speci: saccharina
Binomial nomu
Lepisma saccharina
Linnaeus, 1758

Lepisma saccharina (nomu cumuni moddu o pisciteddu d'argentu) è nu nzettu nicareddu e senza l'ali chi nun cci piaci â luci. Sta speci pigghia lu sò nomu cumuni dû culuri firranti dû sò corpu. Li pisciteddi d'argentu càmpanu manciannu carbuidrati comu l'àmidu o lu zùccaru, e chissu spiega l'urìggini dû nomu scintìficu. Apparteni a l'òrdini Thysanura, e havi statu ngiru pi 300 miliuna d'anni.

Apparenza cancia

La lunghizza dâ lepisma saccharina, senza cuntari li jammi, è unu o du cintìmetri. Li soi granfi sunnu longhi e comu fila. Nn'havi dui, tri o quattru pedi chî granfi. Li soi còrpura sunnu lùcidi comu lu mitallu pû fattu dî soi scagghi argintati, chi cci vennu doppu avennu dipirdùtusi ssi scagghi pâ terza vota.

Avanzamentu cancia

Addipinnennu â sò cundizzioni viventi, lu pisciteddu d'argentu cci voli quattru misi prima d'addivintari maturu, e quarchi vota cci voli tri anni. Cu na timpiratura nurmali, addiventa maturu doppu ôn annu. Pò campari tra dui o ott'anni. Quannu la timpiratura s'attrova tra 25 e 30 gradi, la fìmmina fa circa centu ova, usuarmenti dintra li spacchi. È mpussìbbili pî pisciteddi d'argentu ripruducìrisi nni l'ambienti friddi e sicchi.

Manciari cancia

Lu manciari prifirutu dî pisciteddi d'argentu cumprenni elimenti chi cuntèninu àmidu, o polisaccharidi comu s'attrova nta l'adèsivi: codda, màstici, libbra, fotugrafii, zùccaru, capiddi, canigghiola e terra. Ma puru si pò mèttiri cu cuttuni, linu, sita e fibbri artificiali, e macari nsetti morti. Tuttavia, pò jiri senza manciari pi quattru misi, senza fari mali ô sò corpu.

Ambienti viventi cancia

Li pisciteddi d'argentu càmpanu nni l'abbitazzioni umani, comu fannu li blatti e scravagghi. Si tròvanu sutta li frigurìfiri, o ntê gabinetti abbastanti cauri. Si cci piacinu arrusicari li libbra, arazzi e tissuti. Pi l'autra manu, li blatti si prifiriscinu li cundizzioni cchiù cauri, e s'attròvanu ntê panificci, unni si mancianu la farina e pani.

Ripruduzzioni cancia

 
A silverfish (Lepisma saccharina) senza li scagghi argintati, chi cci vennu sulu doppu avennu dipirdùtusilli pâ terza vota.

Pû fattu ca hannu la natura nutturna, lu fùttiri d'iddi si canusci sulu di st'urtimi anni. Lu màsculu e la fimmina si cci furrìanu canti canti mittènnusi 'n bruddu. Lu màsculu si fa la sperma, accumighiata di garza. La fìmmina trovi la sperma e la pigghia.

Nìmicu cancia

Lu nìmicu naturali di lu pisciteddu d'argentu e nu nsettu canusciutu comu la furficedda (Forficula auricularia).

Sdirradicamentu cancia

Binchè veni canusciutu comu nu nsettu dannìficu, lu dannaggiu causatu dû pisciteddu d'argentu è di pocu cuntu e st'armali fannu nudda mprissioni suprô salutu umanu. Ntê fàbbrichi, siddu nun cci asisti la caurizza e l'umiditati, li pisciteddi d'argentu nun càmpanu. St'autri misuri ponnu eliminari la pupulazzioni, ma sulu pi picca tempu:

  • Na miscata cu na currispunnenza 1:1 di borax e zùccaru li ammazza pi sicuru.
  • P'acchiapparili, sbrizziati lu gessu supra ôn tissutu biancu e vagnatu, mintìtilu pi notti nta n'agnuni abbicinu unni s'ammùccianu.
  • Puru putiti mintiri nanticchia di patata pi notti nta n'agnuni abbicinu unni s'ammùccianu. Li pisciteddi d'argentu si cammìnanu dintra la patata pi manciarila. Quannu s'agghiorna, si pò jittari via la patata sana (cû nsettu ancura dintra).

Liami esterni cancia

  Nta Commons s'attròvanu àutri mmàggini rilativi a Lepisma saccharina.