Lu Mperu Tu'i Tonga era nu forti mperu di l'Oceanu Pacìficu.

Lu locu amminstrativu era a Mu'a, supra l'ìsula di Tongatapu chi apparteni a Tonga. A sò massima espansioni, lu mperu si stinnìa dâ Niue â Tikopia e l'aria di nfruenza era puru cchiù larga.

Lu mperu accuminzàu a sviluppàrisi ntô 950 doppu la dicadenza di Tu'i Manu'a ntâ Samoa e Tu'i Pulotu ntê Figgi. Fu ô stissu tempu dû mperu dâ Micronesia.

Mappa dâ Polinesia

L'accuminzata dû mperu cancia

Doppu tanti guerri, Tonga riniscìu a libbiràrisi di Tu'i Manu'a e Tu'i Pulotu. Accussì accuminzau la dinastìa sutta lu nomu di Tu’i Tonga. Lu primu Tu’i Tonga era Aho’eitu dû quali sò matri era di na famigghia nòbbili e mpurtanti dâ Samoa.

Crisciuta (1200-1500) cancia

Sutta lu dècimu Tu’i Tonga, lu re Momo e sò figghiu Tu’itâtui (11èsimu Tu’i Tonga), lu mperu criscìu finu ca cci nchiudìu tuttu l'arcipèluggu dî Figgi e parti dâ Samoa. A màssima espansioni, lu mperu cuntrullava addiritura cchiù di tri miliuna di chilòmitri quadrati di mari.

Liami esterni cancia