Nun ti paiu
Nun ti paiu eni na cummedia nta tri atti ca fu scritta di Iduardu De Filippu ntô 1940; eni cuntinuta nta la raccolta ntitulata Cantata ntî jorna pari.
Storia cancia
La cummedia veni misa n scena pâ prima vota dâ cumpagnìa "Tiatru Umurìsticu I De Filippu", l'8 di dicèmmiru 1940 ô Tiatru Quirinu di Roma cu Iduardu nta la parti di Firdinannu Quagliuolu e lu frati Pippinu ca mpirsuna l'antagunista Mariu Bertolini; lu successu di crìtica e di pùbblicu e cchiù ca suddisfacenti.
S'avissi a diri ca na certa parti dâ crìtica era purtata, nta ddi anni, a suttuvalutari la mpurtanza dî De Filippu comu autura, macari si s'arricanuscìanu li capacità di attura c'avìanu ma, a giusta valutazzioni di l'arti drammatùrgica dî De Filippu accuminzau a manifistàrisi nta la crìtica propriu a pàrtiri di Nun ti paiu; mpurtanti fu lu giudizziu datu di Enniu Flaianu ca affirmau quarchi tempu dopu: «Senza isaggirari ci s'adduna ca sù cchiù vicini a littiratura di quantu nun lu sonu autura di tiatru di oggi».
L'ispidienti di l'anatema ca Firdinannu lancia a Birtulini, assenti ntâ prima edizzioni dâ cummedia, fu lanciatu nta l'omònimu firmi dû 1942 di Carlu Luduvicu Bragaglia, ntirpritatu di li tri frati De Filippu.
Nun ti paiu fu arriggistrata pâ televisioni lu 13 di jinnaru 1956 n diretta dû Tiatru Odionni di Milanu cu ntèrpriti, tra l'àutri, Dolores Palumbu, Isa Danieli, Ugu D'Alessiu, Luisa Conti accantu a lu stissu Iduardu.
Succissivamenti, lu 7 d'aprili 1967 fu mmisa 'n unna supra a Raidue lu spittàculu allistutu ntô studiu pi la riggìa di Iduardu e, tra li cchiù ricenti ripruposti s'avissi a minziunari chidda di Luca De Filippu dû nuvèmmiru 1989 ô Saloni Pier Lombardu di Milanu.
La cummedia fu allistuta macari a l'èstiru a Pariggi e Buenos Aires.
Li pirsunaggi cancia
- Firdinannu Quagliuolu
- Cuncetta, sò mugghieri
- Stella, la figghia
- Aglietiello, l'òmminu di fatica dâ casa Quagliuolu
- Margherita, la cammirera
- Mariu Birtulini
- Erminia, la zia
- Vittoriu Frungillu
- Luigi Frungillu
- Cammela, la pupulana
- Don Raffaelu Consuli, lu parrinu
- Lorenzu Strumillu, l'avvucatu
Trama cancia
Ferdinandu Quagliuolu avi eredditatu la gistioni di nu "bancu lottu" doppu la morti dû patri. Lu sò antagonista, Mariu Bertulini ca ci travagghia, fa la corti â figghia di Quagliuolu, Stella , sfidannu la cuntrarità dû ginituri, ma avennu dâ sò parti la matri dâ picciotta e la mugghieri di Firdinannu, Cuncetta.
Doppu la vìncita ô lottu di Birtulini ca dichiara ca utilizzau nùmmira vincenti ntirpritannu lu sognu di Firdinannu, li cuntrasti si fannu cchiù forti tra li dui finu ô gestu di Firdinannu ca, nvidiusu si mpussessa dû bigliettu vincenti e s'arrifiuta di paiari la vìncita. Secunnu Firdinannu la vìncita spetta a iddu di dirittu picchì fu sò patri a parri nta lu sognu di Birtulini, e pi lu protaggonista pi erruri di pirsuna.
Pi fari valiri li sò diritta, Firdinannu s'arrivorgi a l'avvucatu Strumillu e ô pàrrucu Don Raffaeli ca nun ponnu ca dàrici tortu.
Sulu contra a tutti, Firdinannu, spalliggiatu sulu dû òmminu babbu di fatica Aglietiello, ci manna n'anatema contra a Birtulini, augurànnuci svinturi "finu â sèttima ginirazzioni" quannu ci duna attorna lu bigliettu vincenti.
Doppu li disgrazzi ca càpitanu a Birtulini, Firdinannu, suddisfattu, otteni la rinunza a ncassari la vìncita di parti dû rivali, accunzintennu ô matrimoniu di Mariu câ figghia Stella.