Plurali nun rigulari
Palori chi finìscinu cu «-iu» e «-ia»
cancia- Siddu l'accentu casca supra la «i», la palora pigghia li duppi «i» chi si prunùnzanu, p'asempiu: ziu -> zìi; malatia -> malatìi, tiurìa -> tiurìi, disìu -> disìi, farmacìa -> farmacìi; mittennu l'accentu supra la «ì» accintata (avvisu: si senti puru nta certi parrati: malatìei, tiurìei, eccetra)
- Siddu l'accentu nun casca supra la «i», cci sunnu tri pussibbilitati:
- si usa la «i» sìmprici, p'asempiu: figghiu -> figghi, oricchia -> oricchi, goccia -> gocci, raggia -> raggi (la nostra prifirenza ntâ wikipedia siciliana)
- 'n sicilianu si pò usari lu circunflessu pi li formi plurali, p'asempiu: nutizzia -> nutizzî, asempiu -> asempî, variu -> varî, grazzia - grazzî, studiu -> studî ; ma nuàutri prifiremu, pi na chistioni di praticitati, nun usari lu circunflessu ntâ fini dî palori (pirò nun cunziddiramu comu erruri lu sò usu). Pi sapìrinni chiossai jiti ddà.
- o li palori si ponnu finiri cu dui «i» senza n'accentu nè lu circunflessu: nutizzii, asempii, varii, grazzii, studii, ecc.
- Ccizzioni: diu/dia -> dei (o dìi); idia -> idei (o idìi); cocciu -> coccia, gigghiu -> gigghia, jinocchiu -> jinocchia, ogghiu -> ogghia, vaddia -> vaddia, ecc.
Sustantivi fimminili chi finìscinu cu «-u»
canciaSustantivi chi finìscinu chî vucali accintati
canciaSustantivi chi sunnu cuntrazzioni
cancia- lu cìnima -> li cìnima
- la fotu -> li fotu
Sustantivi masculini chi pìgghianu «-a» ô plurali
cancia- In linea di principiu, finisciunu câ «-a» ô plurali sustantivi “neutri” (grammaticalmenti masculini, ma logicamenti non masculini e non fimminini) chi finisciunu câ «-u» ô singulari, comu succidia ntô Latinu. Ad esempiu, “ovu rossu” diventa ô plurali sicuramenti “ova rossi” e no “ova rossa” picchì “rossi” è aggittivu e non sustantivu. “Lupu” diventa sicuramenti “lupi” e no “lupa” picchì non è “neutru” ma masculinu. Poi ognin parrata havi i so tradizzioni e prifirenzi, pi’ cui è cumuni truvari parti unni si dici “chiovi” inveci chi’ “chiova” o “firrara” inveci chi’ “firrari”. Certi paroli hannu singulari stissu e plurali differenti, comu “corpa” (bastunati) e “corpi” (strutturi) chi ô singulari su’ tutt’e ddui “corpu”. L’eccezzioni su’ assai e non si po’ dari na regula assuluta.
- l'`aceddu -> l'acedda / l'aceddi
- lu calamaru -> li calamara / li calamari
- lu cannolu -> li cannola
- lu cannarozzu -> li cannarozza
- lu celu -> li cela / li celi
- lu chilu -> li chila
- lu chiovu -> li chiova
- lu chiumazzu -> li chiumazza
- lu ciriveddu -> li cirivedda
- lu cocciu -> li coccia
- lu cornu -> li corna
- lu discu -> li disca
- lu fìcatu -> li fìcata
- lu filu -> li fila
- lu focu -> li foca
- lu fruttu -> li frutta
- lu gigghiu -> li gigghia
- lu gruppu (it: il nodo) -> li gruppa (it: i nodi)
- lu jardinu -> li jardina
- lu jìditu -> li jìdita
- lu jinocchiu -> li jinocchia
- lu jornu -> li jorna
- lu labbru -> li labbra
- lu libbru -> li libbra / li libbri
- lu lignu -> li ligna
- lu linzolu -> li linzola
- lu migghiu -> li migghia
- lu muru -> li mura
- lu nùmmuru -> li nùmmura (o lu nùmmiru -> li nùmmira)
- lu nomu -> li noma / li nomi
- l'ogghiu -> l'ogghia
- l'ossu -> l'ossa
- l'ovu -> l'ova
- lu paradisu -> li paradisa
- lu piattu -> li piatta
- lu pilu -> li pila
- lu pizzu -> li pizza
- lu piru -> li pira
- lu prunu -> li pruna
- lu pugnu -> li pugna
- lu pumu -> li puma
- lu signu -> li signa
- lu sirvizzu -> li sirvizza
- lu solu -> li sola
- lu spicchiu -> li spicchia
- lu tozzu -> li tozza
- lu tronu -> li trona
- lu trenu -> li trena / li treni
- l'ugnu -> l'ugna
- lu vrazzu -> li vrazza
- lu vudeddu -> li vudedda
Sustantivi chi finiscinu cu «-aru», «-uni», e «-uri»
cancia- l'amministraturi -> l'amministratura
- lu baruni -> li baruna
- lu buttunaru -> li buttunara
- lu buttuni -> li buttuna
- lu campiuni -> li campiuna
- lu cumuni -> li cumuna
- lu cintinaru -> li cintinara
- lu ciuri -> li ciura / li ciuri
- lu cumpusituri -> li cumpusitura
- lu dutturi -> li duttura
- lu firraru -> li firrara
- lu liuni -> li liuna
- lu migghiaru -> li migghiara
- lu pagghiaru -> li pagghiara
- lu paru -> li para
- lu patruni -> li patruna
- lu piccaturi -> li piccatura
- lu prufissuri -> li prufissura
- lu scaluni -> li scaluna
- lu scarparu -> li scarpara
- lu tabbaccaru -> li tabbaccara
- lu tradituri -> li traditura
- lu turruni -> li turruna
- lu vasuni -> li vasuna
- lu vastuni -> li vastuna
Àutri
cancia- lu ciumi -> li ciùmira / li ciuma / li ciumi
- lu corpu (corpus) -> li còrpura / li corpa / li corpi
- lu cuntu -> li cunta / li cunti
- lu jocu -> li jòcura / li joca / li jochi
- lu nidu -> li nìdira / li nidi
- l'omu -> l'òmini
- lu puzzu -> li pùzzura / li puzzi
- lu sonu -> li sònura / li sona / li soni
- lu sonnu -> li sònnira / li sonni
- lu tempu -> li tèmpura / li tempa / li tempi
- lu voscu -> li vòscura / li vòschira / li vosca / li voschi
- lu ventu -> li vèntira / li venta / li venti
N'àutra cosa, certi palori s'attròvanu sulu ô singulari: la rina; la cira; lu meli; lu sucu; l'argentu, eccetra.