Premiu Nobel
Premiu n òrdini
Paci: alfabbèticu crunulòggicu
Littiratura: alfabbèticu crunulòggicu
Midicina: alfabbèticu crunulòggicu
Fìsica: alfabbèticu crunulòggicu
Chìmica: alfabbèticu crunulòggicu
Econumìa: alfabbèticu crunulòggicu

Lu Premiu Nobel veni assignatu annualmenti a pirsuni chi si distingueru nnû so campu pi aviri fattu cosi eccezziunali ca rapprisèntanu un patrimoniu mpurtanti pi l'umanità, dû puntu di vista scentìficu o culturali. Generalmenti lu Nobel veni cunzidiratu comu l'encomiu supremu dû munnu odiernu. Li premî vìnniru istituiti di Alfred Nobel, nu ndustriali svidisi, nvinturi di la dinamiti. Nobel firmau pi scrittu li sò vuluntà nta lu Club Svidisi-Nurviggisi di Pariggi lu 27 di nuvèmmiru1895.

Storia dû Premiu cancia

La prima cirimonia, pi cunzignari li Premî Nobel pi la littiratura, la fìsica, la chìmica e la midicina, si tinni a la vecchia Accademia Riali di Mùsica di Stoccolma nta lu 1901; di lu 1902, è lu Re di Svezzia ca formalmenti assigna li premi. Lu Re Oscar II inizzialmenti nun appruvau l'assignazzioni di grossi premî nazziunali a straneri, ma pari ca canciau pinioni doppu aviri caputu lu valuri pubblicitariu chi sti premi putìanu aviri pi la so nazzioni.

Li premi vennu cunzignati duranti n'appòsita cirimonia furmali ca si teni ogn'annu lu 10 di dicèmmiru, annivirsariu di la morti di Alfred Nobel. Già a accuminzari di uttùviru si cumùnicanu li noma dî lauriati: lu fannu li diffirenti cumitati e istituzzioni chi funziònanu comu giurìi di selezzioni dî premiati.

Cu li Premi Nobel si vinci puru na granni summa di dinaru, attualmenti circa 10 miliuna di Curuni svidisi (tanticchia chiossai di un miliuni di Euri).

A pàrtiri dû 1901, annualmente s'hannu assignatu li premi ntê sicuenti campi:

  • Fìsica (assignatu di l'Accademia Riali Svidisi di li Scenzi)
  • Chìmica (assignatu di l'[[Accademia Riali Svidisi di li Scenzi)
  • Fisioluggìa o Midicina (assignatu di l'Istitutu Karolinska)
  • Littiratura (assignatu di l'Accademia Svidisi)
  • Paci (assignatu di un cumitatu numinatu dû Parlamentu norviggisi)

Nta lu 1968 la Sveriges Riksbank (lu Bancu di Svezzia) istituìu lu "Premiu pi li Scenzi Ecunòmichi 'n memoria di Alfred Nobel".

Siccomu stu premiu nun fu vulutu di Nobel e nun veni finanziatu cu li so sordi, nun è tecnicamenti un Premiu Nobel (l'attuali discinnenti di Nobel nun l'arricanùscinu comu Premiu Nobel). Comunqui, si cunzigna nzèmmula a l'àutri premi.

Nta lu 1968 si pigghiau la dicisioni di non agghiùnciri mai cchiù àutri premi "'n memoria di Nobel".

Talìa puru cancia