"Calabbrisi centru-miridiunali" : Diffirenzi ntrê virsioni
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
Nuddu riassuntu dû canciamentu |
Nuddu riassuntu dû canciamentu |
||
Riga 234:
|}
== Àrabbu ==
Li ncursioni saracini supra li costi calabbrisi versu la fini dû primu millenniu e li scanci cummirciali di l'èbbuca hannu lassatu traccia ntô dialettu calabbrisi miridiunali. Li Saracini nun asircitaru mai un dominiu nta l'attuali Calabbria, limitànnusi a dî friquenti ncursioni supra li costi tra [[X sèculu]] e [[XI sèculu]]. Essennu patruna ncuntrastati dâ Sicilia, l'Àrabbi sfruttaru la sò pusizzioni priviliggiata pi suttapòniri li citati custeri dâ Calabbria a tribbuti e comu è gghiè ntrattinennu rapporti cummirciali e di scanciu. Tuttu chistu cumpurtau un mutamentu, puru siddu mìnimu, dâ lingua càlabbra cu diversi "arabbismi" la cui prisenza è ancora oi addimustràbbili. Eccu di l'asempi:
{| {{prettytable}}
|- bgcolor="EFEFEF"
! Calabbrisi
! Àrabbu
! Talianu
|-
|tùminu / tuminàta
|tumn
|tùminu (misura tirrera)
|- bgcolor="#eeeeee"
|zìrra / zìrru
|zir
|ricipienti pi l'oliu
|-
|'guajera
|adara
|guàddara
|- bgcolor="#eeeeee"
|limbìccu
|al-ambiq
|allammicu
|-
|carubba
|harrub
|carruva (fruttu dû carruvu)
|- bgcolor="#eeeeee"
|sciàbaca / sciabachèju
|sabaka
|sciàbbica (riti di pisca)
|-
|zaccànu
|sakan
|zaccanu (ricintu pi li vesti)
|}
Ma la redità saracina nun si ferma a lu sulu lèssicu, la si pò scummigghiari midemma nta arcuni cugnoma d'orìggini Àrabba:
{| {{prettytable}}
|- bgcolor="EFEFEF"
! Cugnomu calabbrisi
! Tèrmini àrabbu
! Traduzzioni
|-
|Modafferi
|muzzafar
|vitturiusu
|- bgcolor=#eeeeee
|Bosurgi
|buzurg
|granni
|-
|Naimo
|na'im
|dilicatu
|- bgcolor=#eeeeee
|Nesci
|nasi (prununza ''nasci'')
|giùvini
|-
|Tafuri / Tafuro
|taifuri
|fabbricanti di stuvigghi
|}
Pi cumpritizza di nfurmazzioni e di giudizziu lu latinista [[Giuseppe Pensabene]] ntô sò ''Cognomi e toponimi in Calabria'', nun riporta li vuci ''Naim'' e ''Tafuri'' esprimennu macari pirplissitati supra ''Nesci'', ma supra l'àutri nun hà dubbi: li cugnoma ''Modafferi'' e ''Bosurgi'' hannu dirivazzioni latina e nun àrabba:
{| {{prettytable}}
|- bgcolor="EFEFEF"
! Cugnomu calabbrisi
! Custruzzioni latina
! Traduzzioni
! Significatu
|-
|Modafferi
|modus + fero
|purtaturi d'equilibriu, di misura
|omu equilibratu
|- bgcolor=#eeeeee
|Bosurgi
|boves + urgeo
|spinciu li voi
|cunnutturi di grossu vistiami
|}
=== Francisi ===
N'àutra lingua rapprisintata ntô virnàculu calabbrisi, verusimirmenti pinitrata cu li [[nurmanni]] e li [[angioini]], è lu [[lingua francisa|francisi]]. Comu già accinnatu, la Calabbria fu sutta la duminazzioni nurmanna dû [[1060]] finu a quasi tuttu lu [[XII sèculu]] e è chiaru ca li paroli dû lèssicu calabbrisi di dirivazzioni francòfuna sunnu pinitrati n tali pirìudu. Eccu arcuni franctsismi ntô dialettu di Calabbria miridiunali:
{| {{prettytable}}
|- bgcolor="EFEFEF"
! Calabbrisi
! Francisi
! Taliano
|-
|accia
|ache
|acciu
|- bgcolor=#eeeeee
|arrocculàri
|reculer
|rutuliari
|-
|perciàri
|percer
|pirciari, purtusari
|- bgcolor=#eeeeee
|buccirìa / vuccerìa
|boucherie
|vuccirìa
|-
|accattàri / 'cattàri
|acheter
|accattari
|- bgcolor=#eeeeee
|sciarabàllu
|char à bancs
|veìculu sbatacchiatu
|-
|spilatràppu / spilandràppa
|sparadrap
|sparadrappu
|- bgcolor=#eeeeee
|'muccatùri
|mouchoir
|muccaturi, maccaturi
|-
|sùrici
|souris
|surci
|- bgcolor=#eeeeee
|racìna
|raisin
|racina
|-
|buàtta
|boîte
|buatta
|- bgcolor=#eeeeee
|mustàzzi
|moustache
|mustazzi
|-
|'ndùja
|andouille
|salami
|}
Lu francisi comu è gghiè è na [[Lingua_rumanza|lingua neolatina]] e tra lu [[1266]] e lu [[1442]] la casa [[Angioini|d'Angiò]] tinìa sutta la sò cruna lu [[Regnu di Nàpuli]]. Li cugnoma cu disinenza finali n ''-eri'' e ''-ieri'' sunnu spissu d'orìggini [[Nurmanni|Nurmanna]].
|