"Universu" : Diffirenzi ntrê virsioni

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
Santu (discussioni | cuntribbuti)
Nuddu riassuntu dû canciamentu
Nuddu riassuntu dû canciamentu
Riga 13:
== ? ==
Sta siquenza di avvinimenti ca purtau a la furmazzioni di l’Universu, nun hà stata pruvata ‘n modu sicuru. Cu tuttu chiddu ca avemu scupertu, l’universu è ancora nu misteru; ham'arrinisciutu a misuràrilu, a studiàrilu e a aspluràrilu, ma nun sapemu ‘n modu asattu chi è ca è, nun sapemu com’è ca accuminciau e mancu com'è ca finisci.<br> Ci sunnu [[Cristianu (pirsuna)|cristiani]] ca nun ci cridunu tantu assai ca lu [[Big Bang]] (granni bottu) fu iddu ca desi l’urìggini dû princìpiu di l’universu, ma, finu a oggi, è chissa la tiurìa ca cchù di tutti l’àutri veni cunsidirrata dê [[Cosmoluggìa|cusmòlughi]] la cchiù pussìbbili e vicina a la viritati. Pirò, ssi cusmòlughi, nun sannu spiecari comu si svurgìu ssu bottu nizziali e picchì (di unni spuntau ssa particedda cchiù nica di n’àtumu ca aspludiu a na timpiratura ca mancu si po’ mmagginari ?) .
==Galassî e stiddi==
Di notti, luntanu dê citati e di unni ci sunnu luci artificiali, si pò vìdiri nu velu finu-finu di stiddi ca arrischiara lu celu: è la [[Via Lattia]], la nostra [[Galassia]]. Idda havi la furma di na gicantesca spirali, furmata di 150 miliardi di stiddi e lu nostru [[Suli]] , misu a quarchi dui terzi dô centru dâ galassia, è una di ssi stiddi.<br>La Via Lattia gira comu na [[strùmmula]], cu tanti ramificazzioni ca s’avvòrgiunu a spirali. Lu suli ca s’attrova nta unu di sti rami, fa n’òrbita ntornu o centru galàtticu ogni 225 miliuna di anni. Lu nostru sistema sulari è misu nta n’aria assai menu denza di materia, pupulata di stiddi tranquilli, accussì com’è lu Suli ca nun fa accizzioni: è na cumuni stidda gialla di etati media.<br>
Pi dari n’idìa dê grannizzi, la luci dô Suli ci sta 8 minuti e menzu p’agghicari ntâ [[Terra]], mentri ca la luci da stidda cchiù vicina a nuatri, ci sta quattr’anni e tri misi. Lu diàmitru dâ Via Lattia è di 100 mila [[anni luci]], mentri la distanza tra nuatri e lu centru dâ galassia è di 30 mila anni-luci.
Stiddi ca n’appàrunu accussì vicini a la Terra, ntâ rialtà sunnu luntani cintinara di anni-luci, ma ‘n cunfruntu â mmensità dâ Galassia, semu ancora vicini. Li [[Plèadi]] , giuvani gruppu di stiddi, sunnu luntani 380 anni-luci. CChiù vicinu a 150 anni-luci, avemu li [[ Ìadi]], nu gruppu di stiddi cchiù vecchi e menu luminusi, mentri ca [[Aldebaran]], ca è na stidda gicanti aranciuni centu voti cchiù liminusa dô suli, s’attrova a menu da mità dâ distanza. Sìriu, ca è la stidda cchiù luminusa dê nostri notti, è luntana menu di 9 anni-luci . Lu gruppu di stiddi cchiù vicinu è chiddu di [[Alpha Centauri]], tri stiddi luntanu quattru anni-luci e nu quartu.