"Akragas (Girgenti)" : Diffirenzi ntrê virsioni

Cu tuttu ca cu [[Sarausa]] cuntinuamenti c'eranu scontri e cummattimenti pi lu duminiu dê tirritori e dê mari, Akragas eppi nu pirìudu di tranquillitati versu la fini dû V sèculu a. C., ma ntô 406 a.C. l'assediu e lu saccheggiu dê Cartagginisi misi la fini a ssà tranquillitati. Dopu la mitati dû IV sèculu, la citati finuta 'n dicadenza e abbannunu, arrisurgìu pi manu dû sirausanu [[Timuliuni]] ca la arrifunnau e primmisi l'arrivu di novi culoni. Ma, picca tempu dopu, la cità turnò a èssiri taliata di [[Roma]] e di [[Cartaggini]]. Akragas vinni pigghiata dê rumani ntô 262 a.C. e appoi dê cartagginisi ntô 255 a. C. e n'àutra vota dê rumani ntô 210 a. C., ca ci dèsiru lu numu di ''Agrigentum'' . Eppi ricchizza macari nta l'etati mpiriali, ma dicadìu nta l'èbbica bizzantina e vinni pigghiata di l'àrabbi nta l'[[827]]. Chisti la chimaru ''Gergent'', appoi traspurmata 'n talianu ''Girgenti'' comu nzinu ô [[1927]] vinni chiamata, quannu idda pigghiau lu nomu di comu veni chiamata 'n talianu ora, e zoè ''Agrigento''.

==La Valli dî Tempî - La cità antica==

La '''"Valli dî Tempî"''', nomu di comu oggi veni chiamata la zona archiulòggica, pigghia la cchiù granni parti di la postu unn'era custruita la cità antica.<br> Li rilevi retrustanti difineru li lìmiti di la sò spanzione: a nord ci sunnu li lìmiti dâ cullina di Girgenti e di la Rupi di Atena, mentri ca li lìmiti a est e a ovist sunnu rapprisintati dê ciumi San Biaggiu e Sant'Anna, l'antichi ''Akragas'' e ''Hipsas''. Lu postu unni ci sunnu li famusi Tempî s'attrova a sud, mentri ca cchiù ô vasciu na granni [[chiana]] si grapi nzinu a l'attuali centru barniari di San Liuni, unni tra la fini dû VIII sèculu e lu princìpiu dû VII sèculu a.C., s'hava misu nu primu nùcriu di culoni grechi. Li scavi archiulòggichi cunfirmaru ca la dispusizzioni di la zona cumpresa tra l'acròpuli e li tempî è dû V sèculu a. C.. L'ària risidenziali si sviluppau secunnu lu tradizziunali riticulatu di [[Ippòdamu di Miletu]]: sei dirittrici principali 'n senzu est-ovist ''(platèiai)'', tagghiati cu strati cchiù stritti in senzu nord-sud ''(stenopòi)''.<br> La fabbricazzioni di n'ària sacra vinni fatta ntâ secunna mitati dû VI sèculu a.C., ma li vistiggia cchiù mpunenti sunnu li tempî fabbricati accuminciannu dô regnu di Teroni, cunsacrati a Êracle, Zeus Olimpiu, Hera Lacinia, Vurcanu e Cuncòrdia. Na granni strata culleca sta zona sacra chê quarteri risidenziali dâ cità.

==Li Tempî==

[[{{ns:6}}: Agrigent-web.jpg|thumb|right|205px|Tempiu dâ Cuncòrdia – cunziddiratu unu dê cchiù àuti sprissiuni dû munnu grecu.]]