Virsioni dû 19:57, 13 nuv 2007 cancia JAnDbot (discussioni \| cuntribbuti) Bot 15 503 modifiche n robot Aggiungo: zh:諾曼人 ← Diffirenza pricidenti		Virsioni dû 17:32, 3 jin 2008 cancia annulla Qscgu9-bot (discussioni \| cuntribbuti) Bot 2 307 modifiche n Robot: Cosmetic changes Diffirenza succissiva →
Riga 1: [[~~Image~~Mmàggini:Vichinghi.jpg\|thumb\|right\|300px\|Li ndrizzi dî Vichinghi]] Li '''Nurmanni''' rapprisèntanu nu pòpulu nòrdicu chi discinneru dî [[Vichinghi]] cu nturnu vineru dî paisi dû nord comu [[Svezzia]], [[Norveggia]] e [[Danimarca]]. A partiri dû [[sèculu IX]] sti vichinghi accuminzaru a fari li briganti e li latri di mari pi tutta l'[[Europa]] sittintriunali, ma comu si vidi ntâ mappa â manu dritta, s'attruvàvanu puru a l'autru latu di l'Europa. Pû fattu dî soi ticnichi di navigazzioni e battaglia assai avanzati, sti vichinghi s'addivintaru currennu currennu na forza minazzusa pi tutta l'Europa. Circa lu [[900]] s'attruvàvanu spissu ntô nord dâ [[Francia]], abbicinu lu cunfini mudernu cû [[Belgiu]], e cci accuminzaru stabbiliri li culonî nichi. Ntô [[911]] [[Carlu III, lu Sìmprici]] cidìu nu tirritoriu a unu dî capi di sta genti chi si chiamava ''Hrolf'' (o [[Rollu]], e di ccà accuminza la storia dî Nurmanni. Tra dui ginirazzioni, sti vichinghi addivintaru christiani e vinneru latinazzati (criannu nu dialettu dû francisi chiamatu lu [[francisi nurmannu]]. Ntô [[sèculu XI]] li Normanni (oramai cumpritamenti latinizzati e ammisculati cû pòpulu lucali) accuminzaru fari li soi propî cunquisti, jennu ô nord, abbersu la [[Ngriterra]], e ô sud, abbersu l'[[Italia miridiunali]]. == Li Nurmanni ntâ Ngriterra == [[~~Image~~Mmàggini:Bayeux Tapestry WillelmDux.jpg\|thumb\|225px\|Mmaggini ammustrannu Gugliermu lu Cunquistaturi chi sta p'attaccari la Ngriterra cùn asèrcitu nurmannu ntô 1066]] Già di longu tempu li re danisi e chiddi anglusassuni eranu a guerra pû cuntrolli di l'ìsula. St'ùrtimi li culliganzi chî duchi nurmanni, mparintannusi puru cu iddi. Grazzî a sti linìi di parintatu lu re anglusassoni [[Eduardu lu Cunfissuri]] (figghiu di na nurmanna) avìa pututu scippari ntô [[1042]] la curuna dû figghiu di [[Canutu]] (Knut) lu Granni, raffurzannu la prisenza nurmanna ntâ [[Ngriterra]]; nfatti s'attruvàvanu assai nurmanni ntâ sò curti. Ntô [[1066]] Eduardu murìu senza discinnenti, ma lassannu comu lu sò aredi lu duca [[Gugliermu I di Ngriterra\|Gugliermuo di Nurmannia]]. L'aristucrazzia ngrisi avìa elettu Aroldu chi rignau pi quarchi misi. Ma ntô uttùviru Gugliermu attravirsau la Manica pi fari valiri li soi propî diritti. Lu sò asèrcitu abbattìu l'anglusassuni ntô cèlibbri [[Cummattimentu di Hastings]] e Aroldu fu ammazzatu cu na fileccia. Tra quarchi misi Gugliermu, dittu ''lu Cunquistaturi'', fu ncurunatu re di l'[[arciviscuvu]] di [[Westminster]]. Gugliermu ntroducìu ntâ Ngriterra lu [[feudalisimu]] francisi ma veni cchiù ricurdatu pâ ridazzioni dû ''[[Domesday Book]]'', na nchiesta cû scopu di riggistrari li beni e li pirsuni dû tirritoriu dû regnu. Stu [[cinsimentu]], accabbatu ntô [[1086]] pâ [[lingua latina]] ricca di tèrmni anglusassuni, è unu dî ducumenti cchiù mpurtanti ô liveddu stòricu, suciali, ecunòmicu e pulìticu. [[~~Image~~Mmàggini:Normannen.png\|thumb\|450px\|Li tirritorî nurmanni, versu [[1150]]]] == I Normanni nta l'Italia Miridiunali == Quasi cuntimpuraniamenta â conquista dâ Ngriterra, gruppi di nurmanni s'attruvavanu già nta l'[[Italia]] miridiunali, p'accuminzari comu surdati di vintura, attirati dî pussibbilitati chi uffrìanu li ribbillioni anti[[bizzantini]] in [[Puglia]]. Sti surdati di vintura, circa lu [[1025]], uffreru li soi sirvizzi pi cuegghiè chi vulìa pagari. Pi stu modu s'arriccheru, e araciu araciu criscìu li tirritorî chi cuntrullaru (lu primu fu la cuntea d'[[Aversa]] cu [[Rainulfu Drengot]] ntô [[1027]]). Prestu, trasìu ntà scena la famigghia [[Autavilla (famigghia)\|Autavilla]] cummannata di [[Gugliermu vrazzu di ferru]] (mortu ntô [[1046]]), cu iddu veni nu canciamentu radicali di l'aspirazzioni dî nurmanni nta l'Italia miridiunali. [[Papa Liuni IX]], vidennu la sò [[Beniventu]] minazzata, pruvau a trattinìrili; ma l'asèrcitu puntificiu fu ruinusamenti battutu nnû cummattimentu di San Paulu di Civitati (1054), lu Papa fu catturatu, e così Beniventu arristau n'ìsula puntificia nta na terra nurmanna. Ntô [[1059]] [[Rubertu lu Guiscardu]] d'Autavilla strincìu un pattu cu [[Papa Niccolò II]], lu [[Cuncurdatu di Melfi]], cu cui si addicchiarava lu duca di Puglia (chi cumprinnìu puru la [[Basilicata]]), la [[Calabbria]], parti dâ [[Campania]] e la [[Sicilia]] (chi era però ancura ntê manu dî musulmani). Li Nurmanni rinisceru a prestu a accabbari la prisenza bizantina e dunca puteru didicarisi â Sicilia. [[~~Ruggeru_I_di_Sicilia~~Ruggeru I di Sicilia]], lu frati di Rubertu, cummannau nu gruppu di cavalleri ntô [[1061]] attaccannu l'ìsula e criannu na prisenza nurmannu pirminanti abbicinu a [[Missina]]. Rinisceru ntô [[1072]] a arrivari in [[Palermu]], chi vinni poi addicchiarata la capitali. La cunquista dâ Sicilia cci vulìa trent'anni, ma ntô [[1091]] cascau l'urtimu paisi saracinu, [[Notu]], a tuttâ Sicilia era sutta lu cummannu nurmannu. Ruggeru I muriu ntô [[1101]], e sò figghiu [[Ruggeru II di Sicilia\|Ruggeru II]], nfini, rinisciu a uniri la Sicilia e li tirritorî nurmanni di l'Italia miridiunali pi furmari lu [[Sicilia (èbbica nurmanna)\|Regnu di Sicilia]], criannu accusì in Italia nu statu di diminsioni cunziddirèvuli: lu Regnu nurmannu di Sicilia. Ruggeru II, vinni numinatu re di Sicilia nnâ cattidrali di Palermu duranti la notti di Natali dû [[1130]]. Iddu agghiunciu lu [[Ducatu di Nàpuli]] ntô [[1137]] e li [[Assisi di Arianu]] ntô [[1140]]. Lu Regnu era organizzatu ntôn modu feudali strittu basatu suprâ pirsuna dû munarcu. Lu Regnu nurmannu di Sicilia nta l'Italia miridiunali appi tèrmini ntô [[1194]] cu morti di [[Tancredi di Lecci]]) doppu cui vinni sutta lu cuntrollu dû svevu, [[Arricu VI, Sacru Rumanu Mperu\|Arricu VI di Hohenstaufen]] (mortu ntô [[1197]]), a causa dû sò matrimoniu cu [[Custanza di Sicilia]] (la figghia di Ruggeru II, morta ntô [[1198]]), juncennu la curuna mpiriali cu chidda dâ Sicilia. == Vuci currilati == Riga 37: * [[Siculu-nurmannu]] [[~~Category~~Catigurìa:Storia europea]] [[~~Category~~Catigurìa:Pòpuli antichi]] [[cs:Normané]]

"Nurmanni" : Diffirenzi ntrê virsioni