A '''duminazioniduminazzioni [[finici]]a nta antâ [[Sicilia]]''' iniziauaccuminciau prima do udû [[VIII secolosèculu a.C.]], ca acâ criazzioni di alcuniarcuni culonieculonî nta antâ zona uccidintali di l'isulaìsula, e finìuspirdìu lu [[241 a.C.]], ca acâ vittoria didê liRurmani Romani nta antâ [[prima Guerra Punica]]. Lu periòdupirìudu ntadi cuiquannu l'isulaìsula fuvinni guvirnata di [[Cartàggini]], è inclusutrasi nta sta dinominazzionidinuminazzioni.
== Primi insidiamentinzidiamenti ==
I Li [[Finici]] erunuèranu nu populupòpulu simita, ca, dia l'udiernu[[èbbica]], Libbanuntô tirritoriu di chiddu ca è oggi lu [[Lìbbanu]], stabbilìu nu gran nummirunùmmiru di culonieculonij nta tuttu lu [[Mari MiditirraniuMiditirràniu]]. ALa mportanzampurtanza di lidê finici siaddivintau ficicchiù chiùnica nicadi quannu na lorusò culoniaculònia, [[Cartàggini]], funnata ntontô [[814 a.C.]] nintô lunord nordi di l'udiernadâ [[TunisiaTunisìa]] di oggi, si fici putenti. InizzialmentiNizziarmenti, li culonieculonî finiciefinici ntantâ Sicilia si stinnìanu nta quasi tutta l'isulaìsula, ma cu l'arrivu di lidê [[Greci]] s'appiruàppiru a ritirari nti lantâ zona uccidintali.
Nta luNtô [[734 a.C.]], li Finici avìanu funnatu ''Mabbonath'' l'udierna(oggi [[PalieimmuPalermu]]), già abbitata didê li Siculi[[Sìculi]]. DiDû lustissu stessu piriòdupirìudu eni aâ funnazzioni di ''Mtw'' (ca fussi [[Mozzia]]), ca s'angrannìu assai, uspitannu li Finici spingiuti a ovest di lidê Greci, s'angrannìu assai . ''Kfra'' ([[Soluntu]]) fu lu terzu polu di li culonieculonij finiciefinici nta antâ Sicilia, funnatu attuonnuammeri lu [[700 a.C.]]. Li tri cità arrivistiérruarrivisteru nu ruolurolu di primariagranni mportanzampurtanza ntra li cummerci cu lichê zoni circustantivicini, eortri a na roccafortiruccaforti pi lipê navi alliati.
== Cartàggini e li verriguerri siciliani ==
L'impottanzaLa mpurtanza di CattagginiCatàggini ntrantô l'intennunternu di ludû Miditirraniu accuminzau a farisifàrisi séntiri nta luntô [[V secolosèculu a.C.]]. Nto uNtô [[480 a.C.]] lu generaliginirali Amilcare, fottiforti di n'[[esercituasèrcitu]] di 300.000 omminiòmini (sicunnusecunnu li stimi tradizzionalitradizziunali) e di l'alleanzaallianza chiechê i Pissiani[[Persia|Pirsiani]], attaccau li Greci ppi conquistaricunquistari ala Sicilia. Ma nta antâ battaglia di [[Imera]] (480 a.C.) fuvinni sconfittusconfiggiutu: sta disfatta ridimensionauridimenzionau li miri dî cartàgginisi sullsupra a l'isolaìsula. Nta ogni casu, alcuni coloniearcuni daculonij âdâ zona uccidintali arristarruarristaru fideli a Cartàggini.
Nto uNtô [[410 a.C.]] ili verriguerri arripigghiarruarripigghiaru. Sta vota li prutagunistaprutacunisti fuorruforu Annibale Magone e puoiappoi Imilcone II pi lipê cartàgginisi e Dionisiu I di Siracusa[[Sarausa]] in'n rapprisintanza di lidê Greci di Sicilia. Li cartàgginisi arriniscierruarrinisceru, malgraducu natuttu serieca diàppiru pestilenziassai pistilenzi ca decimarunudicimaru l'esercituasercitu, a cunquistari Selinunti[[Silinunti]], Imera, [[AggrigentuAkragas (Girgenti)]] e [[Missina]], ppi puoipoi firmarisifirmàrisi eê i puortiporti di [[Siracusa]]Sarausa, scunfittiscunfiggiuti di l'esercituasercitu aretuseu e di li malattiimalattij.
Nta luNtô [[315 a.C.]] scoppiau ala terza verraguerra siciliana: Agatocli di SiracusaSarausa attaccau ede espugnaupigghiau Missina, ppi puoi passari â cunquista di Agrigentu[[Girgenti]] e quindiappoi trasiritràsiri in'n chinu pienuntô tirritoriutirritòriu di Cartàggini. Amilcare II guidau â controffensivacontruffensiva africana, riconquistannuricunquistannu tutta l'isolaìsola finunzinu a SiracusaSarausa. Agatocli tintau macari di invadirinvàdiri l'Africa[[Àfrica]], ma fu pisantimenti scunfittuscunfiggiutu e s'arritirau.
== Prima Guerra Punica ==
Li mircinari di Agatocli, ciamatichiamati ''Mamirtini'', arristati sinzasenza travagghiu, addicidierru diaddiciderru d'attaccari Missina. Scantati dâ putenza di lissi mircinari, SiracusaSarausa e Cartàggini s'alliarunualliaru ppi cacciariliscacciàrili.<br>
Cartàggini riconquistauricunquistau Missina e lu strittu. Li Rumani, anfurmatinfurmati di n'ambasciataammasciata mamirtina, addicidierruaddiciderru d'anterveniridi nterviniri p'addifienniriaddifenniri lu lorusò pridominiupriduminiu supra li mari di ludû sud Italia.<br>
L'attaccu rumanu a liê fozziforzi cattagginisi di Missina scatinau ala [[Prima VerraGuerra PunicaPùnica]], ca durau di ludû [[264 a.C.]] finunzinu oô [[241 a.C.]].<br>
OÂ temminifini didû lu conflittucunfrittu, vintuvinciutu di l'italianili taliani, CattàgginiCartàggini fu custritta a lassari difinitivamenti l'isulaìsula.
== Vuci currilati ==
|