[[Image:Sallende.jpg|thumb|right|Na mmàggini di Salvador Allende]]
'''Salvador Isabelino Allende Gossens''' (1908-1973) era prisidinti dudû [[Cili|Cili]] ppi tri anni (1970-1973), ulu primu puliticupulìticu marxista elettu demucraticamenti ntuntô munnu.
NasciuNascìu 'n [[Valparaiso|Valparaiso]] e 'n [[1933]] niziau assemi ccu autriàutri a sô cità d'urigniurìggini '''ULu Partitu Socialista dû Cili''. Allende era marxista e cuntra lu [[capitalismu|capitalismu]], ppi chistu ili [[Stati Uniti]], spicialmenti sutta ulu guvernu di [[Richard Nixon|Richard Nixon]], ntantâ [[guerra fridda|guerra fridda]] eranuèranu cuntra Allende, 'a paura ca addiventaru na secunu [[Cuba|Cuba]] ntantâ riggiuni Latinu Miricanu.
Dopu tanti anni travagghianutravagghiannu 'n varrivari posti dudû paisi ntantâ pulticapulìtica, Allende 'n 1970 vinciuvincìu ili eleziuni demucraticamenti ccuccû partitu ''Unidad Popular'' cuntra i cristiani demucraticidemucràtici dû ''Partido Demócrata Cristiano de Chile''.
NstiNni sti tri anni di guvernu Allende circavu di organizzari 'ala società versu ulu [[socialismu|socialismu]] o ccu si po diri rifurmi socialisti ccu naziunalizzaziuni dâ industria dudû rami e rifurma agraria, ppi diri arcuni.
Ci sunnu tanti argumenti ppi e cuntra Allende, ili criticicrìtici parranupàrranu ca vuliavulìa niziari na dittutura comunista ntô paisi, ccu i sô relaziuni sovieticisoviètici nu esempiu. Ppi Allende videmu tanti iputesi, comu na vittimâvittima dû mperialismu miricanu, unni l'a amministrazziuni di Nixon vuliavulìa prutiggiri sô ntirissi cumerciali e ecunumici.
ILi Stati Uniti niziaranuniziaru nu bloccu ecunumicu cuntra Chile. ajutaranuAjutaru ecunumicamenti a ili partiti di destra comu chiddu dâ demucrazia cristiana, unni 'ala [[CIA|CIA]] secunnu variivarî documenti mannava finanziamenti a gruppi travagghiannu cuntra ulu guvernu.
Allende rimani na figura mpurtanti nta storia puliticapulìtica e sociali dudû cuntininti Latinu Miricanu, unni 'a sô morti rimani chinu di misteriu. Ppi tanti é nu simbolusìmbolu dâ resistenza, na vittimavìttima dudû mperialismu unni era lu primu e unicuùnicu marixista ccu cuntattu direttu cacâ demucraziademucrazìa.
MuriuMurìu prisidinti dû Cili 11-09-1973 ntô colpu di statu viulenti, unni niziau 'ala dittatura militari di [[Augusto Pinochet|Augusto Pinochet]] chi durau 17 anni, famusu ppippî turtura e 'los desaparecidos', ili scumparsi.
--[[User:Eus|Eus]] 22:55, 4 Dicèmmiru 2005 (UTC)
|