Ntô [[1860]] la [[Sicilia]] (e lu [[Regnu dî Dui Sicili]]) vennu mmàsi sinza dichiarazziuni di guerra sia dî surdati di [[Garibaldi]], prutetti ntô sbarcu dâ marina ngrisi, sia dî 25.000 surdati pimmuntisipimuntisi (dichiarati disirtura) e aiutatiajutati d'autriàutri ufficiali e mercinari di tutti li nazziunalitànazziunalitati (ginirali ungarisi, turchi, surdati algerini, indiani, ecc.) a issi s'accucchia quarchi voluntariuvuluntariu sicilianu. La Sicilia, già divastata ecunomicamenti, nun si ripigghias'arripigghia dâ miseria di unni vinìa. Ntû [[La rivorta dû 7 e menzu di Palermu|1866]] Palermu ansurginzurgi e dichiara l'innipennenzannipinnenza dâ Sicilia di l'Italia, ma lu ginirali Raffaele Cadorna (patri di [[Luigi Cadorna]]) bummarda e ripigghias'arripigghia la citàcitati.
[[Mmàggini:FRANCESCO CRISPI , 1887.jpg|thumb|right|Francescu Crispi fu la prima prisunalità siciliana a aviri na rilivanza pulìtica nazziunali â fini dû XIX sèculu.]]
La guerrigghia di risistenza (vidi lu ''brigantaggiu'') ca dura pì decenni, e a riprissiuni pimmuntisipimuntisi fannu cintinara di migghiara di vittimi (arcuni fonti storichi dicinu circa nu miliuni di morti ntâ tuttu lu sud) e si esaurisci câ migrazziuni di massa ca nta l'anni portapurta miliuna di siciliani aforafora ('n particulari nta li Stati Uniti d'America). L'organizzazziuni criminali ([[mafia]]) c'accuminzanu a asistiriesistiri poidoppu di l'annissiuni a l'Italia (nun s'avinuavìanu nutizzi di l'asistenza d'organizzazziuni criminali prima di «l'unità» d'Italia) stinnunu lu loru puteri ntâ tutta l'isula, n' Italia e fora d'Italia.