"Arpitanu" : Diffirenzi ntrê virsioni

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
TXiKiBoT (discussioni | cuntribbuti)
n Bot: Aggiungo: gl:Lingua francoprovenzal
Xqbot (discussioni | cuntribbuti)
n Bot: Modifico: frp:Arpetan; modifiche estetiche
Riga 1:
[[ImageFile:ARP-arpitania-arpitanie-FRP.png|thumb|right|200px|Zoni unni si parra l'arpitanu]]
 
L' '''arpitanu''' o '''francupruvinzali''' (noma nativi: ''arpetan'' o ''francoprovensâl'') custituisci una dî tri lingui gallu-rumanzi cu l'[[Lingua occitana|occitanu]] (lingua d'oc) e lu [[Lingua francisi|francisi]] (lingua d'oïl).
Riga 15:
Ntô [[1873]] la lingua fu chiamata "francu-pruvinzali" di lu linguista talianu [[Graziadio-Isaïa Ascoli]] pirchì sta lingua ci havi di na banna tratti cumuni chî parlati dâ ''lingua d'oïl'' (d'unni si pigghia lu nomu ''francu'') e e àutri tratti cumuni cu chiddi dâ ''lingua d'oc'' (d'unni si pigghia lu nomu ''pruvinzali'') ma cû nomu dâ lingua scrittu accussì 'n modu siparatu si putìa pinzari ca lu "francu-pruvinzali" fussi n'ammiscata di francisi e di pruvinzali, allura ntô [[1969]], a l'[[Univirsitati di Neuchâtel]] si dicidìu d'usari la palora sìmprici "francupruvinzali" (senza trattu d'unioni).
 
=== Rumannu ===
La palora ''romand'' (o ''rommant'' nta l'ortugrafìa antica) pi chiamari lu francupruvinzali fu usata nta nu [[ducumentu]] di [[Fribourg]] ([[Svìzzira]] rumanna) dû [[1424]].
 
=== Arpitanu, arpianu ===
 
Nta l'anni '70, ntâ [[Valli d'Aosta]] accuminzaru a usari la palora ''arpitan/arpetan'' ca signìfica ''muntanaru'' e chidda ''arpian'' ca signifìca ''pasturi'', e appoi la furma ''arpitan'' fu prifiruta. Lu tèrmini ''Arpitan/Arpetan'' è furmatu supra lu radicali preinnueurupeu ''alp-'' (''arp-'' ntô francupruvinzali) ca signìfica '''tirrenu muntanaru pû pàsculu''', arritruvamu stu significatu nta li palori francisi riggiunali: alpage, alpe, alpin, ecc. e macari nta tanti noma di lochi:
 
* ntô Dirfinatu (''Arp'', ''Arpion'', ''Arpisson'', ecc.)
Riga 38:
*Nti la [[Francia]]:
 
[[ImageFile:Francoprov.GIF|thumb|left|400px|L'ària di l'Arpitanu]]
 
- la riggiuni ''Rhône-Alpes'' (Ròdanu-Alpi): lu Forez (dipartimentu dâ Lòira), la Bresse, la Dombes, lu Bugey, l'agglumirazzioni di [[Lioni]], lu Dilfinatu, la Savoia
Riga 61:
== Lista dî parrati arpitani ==
 
[[ImageFile:Carte arpitan francoprovencal.jpg|right|250px|thumb|Mappa di l'Arpitania chî noma scritti n arpitanu]]
 
* Bressanu (Brassè)
Riga 87:
''«Item hont ordoney li advoye, li consed et li ijc, que en chesque for de Fribor soyt li moistre et un bacheleir et ij. garzons por porteir l'aygue et les meiz in ce que un dont por chasque coppa de farina .iiij. d. por tottes choses et chascon reculle sa farina einsy quant a luy playrra de que chasque forna doyt contenir vij. coppes, li que forna se amonte ij. s. iiij. d. a vij. coppes de farina.»'' (Fribourg 1370, Aebischer 1950, pàg. 115)
 
Nta l'accuminzagghi dû [[sèculu XVII]], foru scritti assai testi n francupruvinzali, e ntra d'iddi attruvamu ''[[Cé qu'è lainô]]'' (Cù è 'n susu), scrittu ntô [[1603]] di n'auturi anònimu. Stu puema narrativu longu cunta n'assartu di l'armata savuiarda e addivintau l'innu nazziunali dâ [[Ripùbbrica di Ginevra]]. Ccà sutta li tri primi strofi ntô Ginivrinu (parrata di Ginevra):
 
<P>
Riga 179:
Ntô [[2000]], l'[[Editions des Pnottas]] pubbricaru lu primu fumettu n arpitanu (usannu la parrata savuiarda), ''Le rebloshon que tyouè!'' (Lu [[reblochon]] ca ammazza!)<ref>ISBN 2-940171-14-9</ref>, ntâ seri ''Fanfoué des Pnottas'', llustratu di [[Félix Meynet]] e scrittu di [[Pascal Roman]].
 
=== Tintin 'n arpitanu ===
 
Nta l'anni [[2006]]-[[2007]], foru traduciuti dui fumetti di [[Tintin]] (pirsunaggiu di fumettu criatu di Hergé ntô [[1929]]):
Riga 230:
[[:fr:Francoprovençal|Wikipedia francisa (artìculu supra lu "Francoprovençal")]]
 
[[CategoryCatigurìa:Linguìstica]]
[[CategoryCatigurìa:Francia]]
[[CategoryCatigurìa:Italia]]
[[CategoryCatigurìa:Svìzzira]]
[[CategoryCatigurìa:Arpitania]]
 
[[af:Frankoprovensaals]]
Riga 248:
[[fi:Arpitaani]]
[[fr:Francoprovençal]]
[[frp:ArpitanArpetan]]
[[gl:Lingua francoprovenzal]]
[[gv:Arpitanish]]