"Akragas (Girgenti)" : Diffirenzi ntrê virsioni

Li primi studi cunnutti nta na manera sistimàtica ntô situ di [[Girgenti]], foru fatti sutta li [[Burbona Rè di Nàpuli e Sicilia|Burbona]] e accuminciaru nta l'ùrtimi anni dô XVIII sèculu sutta la tutela dô prìncipi di Torremuzza, a l'èbbica ncaricatu a la cunzirvazzioni dê beni curturali siciliani.<br /> Ntô [[1786]] si isaru li culonni sdirubbati dû tempiu di Hera Lacina, e àutri scavi e ntirventi si fìciru nta l'Ottucentu dopu la custituzzioni a [[Palermu]], ntô [[1827]], dâ Cummissioni di l'Antichitati e Beddi Arti pi la [[Sicilia]], cu ristàuri 'n parti ê Tempî dâ Cuncòrdia e dê Diòscuri. Dopu la prima guerra munniali, ncuminciaru àutri scavi e travagghi di ristàuru e prutezzioni ca cuntìnuanu macari ntê nostri jorna.

== La citati di Akragas ==

Comu dici la tradizzioni, la funnazzioni dâ cità di '''Akragas''', ntâ custa miridiunali siciliana, s'eppi ammeri û 580 a.C., pi manu di culoni rodiu-critesi ca vinèvunu di [[Gela]]. Li ducumenti archiulòggichi addimustraru macari la prisenza di àutri nzidiamenti grechi 'n èbbica cchiù antica, agghiri ô VII sèculu a.C.<br /> Akragas era nu cràssicu nzidiamentu grecu, misu ntô ciancu di na cullina dû liturali. Dâ culunizzazioni ntô VI sèculu a.C., la citati pruspirau vilocimenti. Ntô regnu dû tirannu [[Falaride]] (570-554 a.C.), vinni fatta na prutezzioni difinziva cu un muragghiuni ntornu a cità.<br /> Lu spanziunìsimu pulìticu di Akragas, arrivò ô màssimu cô regnu di Terone (488-472 a.C.). Dopu la dicisiva scunfitta ch'èppiru li cartagginisi a [[Imera]] ntô 480 a.C., Terone ngranniu lu sò dumìniu nzinu ê costi urientali e sittintriunali dâ Sicilia.<br /> Li granni Tempî fabbricati nta st'èbbica, foru la cunziquenza dâ prusperitati ecunòmica e curturali ca vitti la cità nta ssu pirìudu. Lu cchiù famusu e llustri citatinu ca campau tannu, fu lu cèlibbri filòsufu e scinziatu [[Empedocli|Empèdocli]].

== La Valli dî Tempî - La cità antica ==

La '''"Valli dî Tempî"''', nomu di comu oggi veni chiamata la zona archiulòggica, pigghia la cchiù granni parti di lu postu unn'era custruita la cità antica.<br /> Li rilevi retrustanti difineru li lìmiti di la sò spanzione: a nord ci sunnu li lìmiti dâ cullina di Girgenti e di la Rupi di Atena, mentri ca li lìmiti a est e a ovist sunnu rapprisintati dê ciumi San Biaggiu e Sant'Anna, l'antichi ''Akragas'' e ''Hipsas''. Lu postu unni ci sunnu li famusi Tempî s'attrova a sud, mentri ca cchiù ô vasciu na granni [[chiana]] si grapi nzinu a l'attuali centru barniari di San Liuni, unni tra la fini dû VIII sèculu e lu princìpiu dû VII sèculu a.C., s'hava misu nu primu nùcriu di culoni grechi. Li scavi archiulòggichi cunfirmaru ca la dispusizzioni di la zona cumpresa tra l'acròpuli e li tempî è dû V sèculu a. C.. L'ària risidenziali si sviluppau secunnu lu tradizziunali riticulatu di [[Ippòdamu di Miletu]]: sei dirittrici principali 'n senzu est-ovist ''(platèiai)'', tagghiati cu strati cchiù stritti in senzu nord-sud ''(stenopòi)''.<br /> La fabbricazzioni di n'ària sacra vinni fatta ntâ secunna mitati dû VI sèculu a.C., ma li vistiggia cchiù mpunenti sunnu li tempî fabbricati accuminciannu dô regnu di Teroni, cunsacrati a Êracle, Zeus Olimpiu, Hera Lacinia, Vurcanu e Cuncòrdia. Na granni strata culleca sta zona sacra chê quarteri risidenziali dâ cità.

== Li Tempî ==

[[CategoryCatigurìa:Storia]]

[[CategoryCatigurìa:Archioluggìa]]

[[CategoryCatigurìa:Sicilia]]

[[uk:АгригентАкрагант]]