Vitamina A

La vitamina A eni (nti l'omu e àvutri armali) na vitamina idrusulùbbili ca s'attruva n varî formi c'hàvinu tutti n'aneddu β-iununi lijatu cu na catena isuprinòidi chiamata gruppu ritinili.

Formi e cunvirzioni

Dâ dieta s'ottennu lu β-caruteni (pruvitamina A) e lu ritinolu (spissu dittu vitamina A). Li àvutri formi attivi dâ vitamina sunnu uttinuti ppi riazzioni nzimàtichi, zoè:

• Lu β-caruteni eni ossidatu a ritinali (ritinaldèidi) nnô ntistinu dâ β-caruteni diussiginasi. Lu ritinali s'otteni macari di l'ossidazzioni dô ritinolu (riazzioni catalizzata dâ ritinolu dîdruginasi NADP⁺ dipinnenti, chi catalizza la riazzioni nversa virè).
• Lu ritinali eni ossidatu a trans-àcitu ritinòicu.
• Lu trans-àcitu ritinòicu appuoi poti èssiri isumirizzatu a 9-cis-àcitu ritinòicu di n'àcitu ritinòicu isumirasi.
• Lu ritinali poti macari estirificatu di na estirasi nô ntistinu cu àcitu palmiticu, furmannu ritinolu palmitatu.

Funzioni

Li varî formi dâ vitamina hàvinu diversi funzioni biològgichi:

• Lu β-caruteni nun eni biologgicamenti attivu.
• Lu ritinali servi pâ vista (eni otticamenti attivu).
• Lu ritinolu servi pâ ripruduzzioni.
• Lu trans-àcitu ritinòicu servi pâ crèscita, pû diffirinziamentu e pû mantenimentu dê tissuti epitiliali; lija lu ricittori RAR (Retinoic acid receptor).
• Lu 9-cis-àcitu ritinòicu eni nu murfòginu chi cuntrolla lu nurmali sviluppu; lija lu ricittori RXR (Retinoic X receptor) ntiragennu cu li pathways di signalazzioni dô trans-àcitu ritinòicu, di l'urmoni tiruideu, dâ vitamina D, di li àciti grassi nsàturi comu l'àcitu arachidònicu.