"Angola" : Diffirenzi ntrê virsioni

L'abbitanti origginali di chidda ca oi è l'Angola furu cacciatura[[Caccia|cacciaturi]] e cugghitura[[Cuntadinu|cuntadini]] ca parràvanu la [[lingua Khoisan]], ca èranu picca e assai spani e luntani ntra iddi. Câ spanzioni dî [[Pòpulu Bantu|pòpuli bantu]], ca agghicaru ntô tirritoriu di l'Angola partennu di l'[[1000|annu 1000]], si junceru a l'àutri gruppa o si nni jeru puntannu versu sud. Quarchi gruppu di chisti ancora si pò ncuntrari ntô sud di l'Angola e ntô nord dû [[Botswana]] e dâ [[Namibbia|Namìbbia]].

Li bantu eranu nu pòpulu di cuntadini e cacciaturi ca capaci ca accuminciaru li so' migrazzioni dû boscu[[voscu]] ùmitu, nta chiddi ca oi sunnu la [[Niggeria]] e lu [[Camerun|Càmerun]]. Li gruppa si dividìanu e si juncìanu, furmannu, ntô [[XIV sèculu|XIV]] e lu [[XVII sèculu]], na serî di regni.

Ntô [[1482]], â trasuta dû [[ciumi Congu]], agghicau na flotta portughisa, cumannata di [[Diogo Cão]]. Chistu fu lu primu cuntattu cu l'antinati di l'angolani di oi e a lu prucessi di culonizzazzioni ca durau pi cincu sèculi.

Lu [[Portugallu]] si stabbilìu nta stu tirritoriu ntô [[1483]] ntô ciumi Congu. Nta lu [[1575]] na [[culonia]] portughisa a [[Luanda]] stabbiluta fu, basata ntô cummerciu dî schiavi. Li portughisi si pigghiaru a leggiu a leggiu lu cuntrollu dâ costa e doppu na serî di trattati, guerri e sciarri, furmaru la culonia d'Angola.

L'[[Ulanna|ulannisi]] occuparu Luanda a pàrtiri dû [[1641]] nzinu ô [[1648]], facennu abbrìsciri na para di Stati contra li portughisi. Ntô 1648, lu Portugallu si ripigghiau Luanda e accuminciaru na riconquista militari di l'àutri stati ca finìu câ vittoria portughisa ntô [[1671]] e purtau a lu controllu tutali dû tirritoriu. Nta lu [[1951]], a la culonia n'àutra catigorìa cci dèsiru, ovveru pruvincia d'ultramari, chiamata macari Àfrica Occidentali Portughisa.

Quannu lilu Portugallu scummittìu pi nu statu multirazziali doppu lu prucessu di culonizzazzioni, abbrisceru tri muvimenti pâ nnipinnizza:

* Lu Muvimentu Pupulari pâ Libberazzioni di l'Angola (''Movimento Popular de Libertação de Angola'', MPLA), lijatu cû partitu cumunista dû Portugallu e li paìsi dû [[Pattu di Varsavia]].

* Lu Frunti Nazziunali di Liberazzioni di l'Angola (''Frente Nacional de Libertação de Angola'', FNLA), vicinu ô cuvernu dî [[Stati Uniti]], a lu riggimi di [[Mobutu Sese Soko]] dû [[Ripùbbrica Dimucràtica dû Congu|Zairi]] e lu cuvernu di l'apartheid dû [[Sudàfrica]], cu àutri.

* L'Union Nazziunali pâ Nnipinnizza Tutali di l'Angola (''União Nacional para a Independência Total de Angola'', UNITA), ca avìa la basi ntô centru dû paìsi.

Avanti di na guerra nnipinnista di 14 anni, accuminciata lu [[4 di frivaru]] dû [[1961]], e doppu la [[Rivoluzzioni didî Galòfara]] ntô Portugallu, l'Angola si pigghiau la so' nnipinnizza nta lu [[1975]].