|
Câ palora '''antisimitismu''' si ndìcanu li [[priggiudizziu|priggiudizzi]] ntê cunfrunti dei [[sèmiti]], ma ‘n ginirali cci si rifirisci a l’[[abbreiebbrei]].
Lu tèrmini acchiana â [[Girmania]] dû [[XIX sèculu|diciannuvèsimu sèculu]] e diriva dû fattu ca l’Abbreil’Ebbrei, armenu ‘n urìggini, èranu [[Sèmiti]]. Oi sunnu cunziddirati Sèmiti tutti li pòpuli ca pàrranu lingui c’appartennu a lu [[Lingui simìtichi|gruppu Simìticu]], nclusu l'[[lingua àrabba|àrabbu]], l'[[Lingua abbràicaebbràica|abbràicuebbràicu]], l'[[lingua aramàica|aramàicu]] e l'[[lingua amàrica|amàricu]]. Lu tèrmini antisimitismu accanzau comu e gghiè nu significatu rilativu a li suli abbreiebbrei.
La storia dâ pirsicuzzioni anti-abbràicaebbràica nta l'[[Europa]] [[Cristianèsimu|cristiana]] è longa e tristi, e li priggiudizzi e li [[mitu|miti]] rilativi a l’abbreil’ebbrei foru sempri multèplici (p’asempiu vidi li [[Prutuculli dî Savi di Sion]]). L’abbreiL’ebbrei foru accusati d’èssiri li rispunzàbbili dâ [[deicidiu|morti di Gesù]], d’èssiri troppu attaccati a lu [[danaru]], di praticari [[satanismu|riti dimòniaci]], di circari di cuntrullari lu munnu attraversu [[tiurìa dû cumplottu|scuri cumplotti]], di sèntirisi supiriuri a lu restu di l'umanitati, e cchiù di ricenti d’èssiri na [[razzismu|razza nfiriuri]]. Tra li tanti accusi rivoti a l’abbreil’ebbrei, cc'è videmma chidda d’èssiri purtatura di [[sucialismu|idìi sucialisti]], n'accusa usata spiciarmenti dî [[nazzismu|nazzisti]]. D’urìggini abbràicaebbràica era nfatti [[Karl Marx]], lu principali tiòricu dû sucialismu, d’urìggini abbràicaebbràica era [[Rosa Luxemburg]], funnatrici dû [[Partitu Cumunista Tudiscu]], accussì comu [[Lenin]] (li sô nanni materni èranu abbreiebbrei), principali fauturi dâ [[Rivuluzzioni russa]] (“russa” zoè “di Russia”).
Surtantu â fini dû [[XVIII sèculu]] l’abbreil’ebbrei dû Munnu Uccidintali uttìnniru finarmenti paritati di dritti a norma di liggi (ntê [[Stati Uniti]] ntô [[1787]], ‘n [[Francia]] ntô [[1791]] e ‘n parti ‘n [[Austria]] ntô [[1781]]), mentri ‘n [[Russia]] s’happi attènniri lu [[1878]] e ‘n àutri paisi di l'Europa Urintali macari doppu. Tra li peji episodi d’antisimitismu dâ storia lu primu postu spetta sicuramenti â [[Olocaustu|Shoah]], lu stirminiu pirpitratu dî [[nazzismu|nazzisti]] nta l’ [[Anni 1940|Quaranta]]. Ntê [[campu di cuncintramentu|campi di cuncintramentu]] nazzisti mureru circa sei miliuna d’abbreid’ebbrei supra na pupulazzioni tutali di circa dòdici miliuna d’abbreid’ebbrei europei.
Ntô [[Islam|munnu Islàmicu]] l’abbreil’ebbrei nun subberu eccidi ntê stissi prupurzioni di chiddi abbinuti duranti li sèculi supra lu solu europeu, parò la sô cunnizzioni era nurmarmenti chidda di citadini di serî B (li cussidditti ''[[dhimmi]]''), na cunnizzioni risirvata surtantu a li cussidditti "pòpuli dû libbru", vali a dìciri li cristiani e li stissi abbreiebbrei (mentri pî [[puliteismu|puliteisti]] la scigghiuta era sulu tra la cummirsioni e la morti). La situazzioni è pricipitata doppu la [[secùnna guerra munniali]], quannu lu munnu àrabbu fu attravirsatu di nu granni motu d’ustilitati anti-abbràicaebbràica rilativu suprattuttu a lu [[Cunfritti àrabbu-israiliani|cunfrittu àrabbu-israilianu]], e la quasi tutalitati di l’abbreil’ebbrei di ddi zoni foru custrinciuti a fùjiri.
Parallilamenti, li vecchi priggiudizzi antisèmiti si trasfireru di l'Europa (unni parò cuntìnuanu a asìstiri, sippuru ‘n misura minuri rispettu a lu passatu) ô munnu àrabbu-islàmicu, unnu jeru aumintannu cû tempu, macari supra ncuraggiamentu di l’auturitati di ddi paisi (vidi li vicenni ligate a li [[Prutuculli dî Savi di Sion#Utilizzu cuntimpuràniu e pupularitati|Prutuculli dî Savi di Sion]] ‘n ddi paisi).
|
