"Umanèsimu" : Diffirenzi ntrê virsioni

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
Addbot (discussioni | cuntribbuti)
n Bot: Migrating interwiki links, now provided by Wikidata on d:q46158
Riga 36:
Nizziau ‘n tali modu la scenza muderna scummigghiata di l'eclètticu [[Liunardu da Vinci]]. L'omu di l'umanèsimu si vurcìu a l'universu razziunarmenti, senza idei pricuncetti, esaltannu la propia ndividualitati ntôn munnu ‘n cuntìnuu mutamentu. L'umanista ‘n tali modu scanciau li cirtizzi rassicuranti di l'omu mediuevali câ ncirtizza, l'anzia e la nquitùtini esistinziali di l'omu mudernu. L'umanèsimu nun fu quinni surtantu amuri dâ cultura clàssica, ma macari cuscenza dâ libbirtati di l’omu e dâ capacitati di st'ùrtimu di svinculàrisi di l’idei pricuncetti.
 
L’effetti di tali finòminu si palisaru cchiù tardu câ [[riforma prutistanti]], cu l'elabburazzioni dû [[Nicolò Machiavelli|Machiavelli]] ca svinculau la murali dâ pulìtica, cû rinnuvatu firvuri dî studi fìsici, astronòmici e scintìfici ‘n ginirali. Lu prugressu mudernu happi adunca nizziau cu l'èbbica di Liunardu (1452 – 1519), [[Galileu Galilei|Galileu]], [[Giuvanni KepleroKepleru|KepleroKepleru]]. Lu studiu entusiàsticu di l’òpiri dî granni autura latini, addimurati pi sèculi sipilluti ntê bibliotechi abbazziali, e di l’autura greci ripurtati ‘n uccidenti di Custantinòpuli, purtau ddi studiusi làici a staccàrisi dâ mintalitati mediuevali, ma paradussarmenti, lu gustu pi l'eliganza furmali, la musicalitati, lu disideriu d’emulazzioni, la ricerca dû spìritu di l’antichi l’ammuttau a usari privalintimenti na lingua faticusamenti apprinnuta supra li libbra, ma lu cui spìritu ci arristava, ntâ quasi tutalitati dî casi, alienu, poichì lu sô pinzeru, benchì furmarmenti espressu ‘n latinu, nun era intimamenti tali.
 
Chistu cunnannau l’òpiri dâ maiuri parti di sti littrati, liggiuti sulu di na sparuta minuranza culta, a l'obbliu; nun però, chiddi dû Pitrarca, lu quali, latinista e umanista ‘n spìritu, puru ritinennu li sò puisìi ‘n vulgari sìmprici "nugae" (bazzèculi) affidau propiu a chisti, di tutti cumprinnuti, e nun a l’òpiri latini, la sô fama di pueta.
 
L’umanisti sustìnniru pi circa un sèculu la nicissitati di l'usu dû latinu comu lingua littraria, ma già â fini dû ‘400 cû [[Pulizzianu]] e lu Magnìficu e ntô ‘500 cu [[Luduvicu Ariostu|Ariostu]] e Machiavelli, la lingua parrata si cunfirmau comu lingua littraria.
 
== Li novi urizzonti ==