Gammazzita
Lu puzzu cancia
Ntô centru stòricu di Catania, vicinu ô casteddu Ursinu, s’attrova lu puzzu di Gammazzita. Stu puzzu, custruitu ntô XII sèculu, era alimintatu di l’acqui dû ciumi Amenanu, ma oggi è quasi siccu; vinni pi bona parti cummigghiatu dâ lava di l’erruzzioni dû 1669 e si cci po’ jiri facennu na rampa di scali ca porta nta ssa funtana, addivintata suttirrania. Ntê mura di stu puzzu, si vìdunu li macchi di sangu lassati di Gammazzita (si tratta, pi viritati, di dipòsiti ferrugginusi lassati di na surgenti minirali, già sicca di quarchi tempu).
La liggenna cancia
Dici la liggenna ca quannu la mala signurìa francisa duminava la Sicilia, na picciotta ca si chiamava Gammazzita, jeva ogni gn’jornu a pigghiari l’acqua nta nu puzzu. Pi strata, o spissu, vinìa scuncicata d’un surdatu francisi, finu a quannu, nu jornu , junta a lu puzzu, si lu truvau d’avanti. Lu surdatazzu, sùbbutu, ci misi li manu ncoddu e Gammazzita nun sapìa a cui addumannari ajutu, ca nuddu c’era ntê vicinanzi. Allura, pi nun cèdiri a lu francisi e pi nun èssiri disunurata, la carusa si jittau d’intra û puzzu.
Quannu quarc’unu attrovau lu corpu di Gammazzita ntô puzzu, nta lu quarteri s’arricurdaru di chiddu ca cuntava e ca si lamintava la picciotta e accussì lu surdatu francisi vinni ammazzatu e, di ddocu, accuminciau la rivorta ca scacciau li angiuini dâ Sicilia.
La virità stòrica cancia
La rivorta, pi viritati stòrica, prima di Catania, accuminciau a Palermu, a Curliuni e, appoi, a Missina â fini di maiu 1282, quannu la cità vinni misa sutta assèdiu di l'angiuini.
(Talìa:Vespri siciliani)
Pi cummàtiri contru li francisi, lu pòpulu sicilianu s’attruvù sulu. Macari lu Papa Martinu IV ci mannò la scumùnica contru li siciliani ca s’avianu pirmissu d’aribbiddàrisi a li sò signuri.