Storia dâ Calàbbria

abbiccidariu St'artìculu è scrittu n sicilianu standard, si stai circannu l'artìculu scrittu n calabbrisi, vidi Storia dâ Calàbbria/Calabbrisi.


La storia dâ Calàbbria principiau ùnnici millenni arredi. Lu sò tirritòriu vinni abbitatu di n'assai granni nùmmira di pòpuli di l'antichitati, comu a Aschenazi, Îtali, Ausoni, Enotri, Bruzi, Greci e Rumani; ntô mediuevu di li Bizzantini, Àrabbi e Nurmanni; appoi, jennu appressu a la sorti dû Regnu di Nàpuli, di l'Angiuini e Aragunisi; pi finiri, ntâ l'èbbica mudernu, è cullucata, apprima ntô Regnu d'Italia e oggi ntâ Ripùbbrica taliana.

Etati Antica cancia

Li primi nzidiamenti preistòrichi cancia

La prima tistimunianza di prisenza d'òmini ntâ Calàbbria è lu famusu bos primigeniusGrutta dû Rumitu di Papasideru, atruvatu ntô 1961 e, comu dìciunu li studiusi, risalenti a ortri 9.000 anni apprima di Cristu, ca si nni pò taliari na copia sarvata ntô Museu Nazziunali di Riggiu Calàbbria. Nta tanti lucalitati calabbrisi s'hannu attruvati signali dâ prisenza di l'òmini 'n etati paliolìtica e misolìtica: a Castella di Santu Petru di Maida, a Tòrtura, a Praia a Mari, a Scalea, a Santu Nicola Arcella, a Santa Fèmia, a Briàticu, supra lu Munti Poru, a Archi di Riggiu Calàbbria. Ô pirìudu di l'etati neulìtica risàlunu anveci li nzidiamenti di Favedda di la Corti, Cassanu, Amennulara, Curinga , Girifalcu e Acri. Sparti di chissu, dui mpurtanti nicròpuli neulìtichi foru scupruti a Turri Galli e a Turri Murdillu.

Pòpuli mitulòggichi cancia

Aschenazi e Ìtali

Pòpuli di l'etati dû bronzu cancia

Ausoni e enotri

Li nzidiamenti di li Bruzi e di li Greci cancia

 
Talìa macari: Magna Grecia.

La Calàbbria greca e bruzia cancia

La Calàbbria rumana cancia

La cunquista rumana cancia

L'etati ripùbbbricana cancia

L'etati mpiriali cancia

Mediuevu cancia

Li duminazzioni di li Bizantini e di l'Àrabbi cancia

La dinastìa nurmannu-sveva cancia

Li nurmanni agghicaru n Calàbbria versu lu 1044 quannu Gugghiermu Vrazzu di Ferru doppu una di sò primi 'ncursioni fici custruiri nu casteddu a Scalea.

Lu piriudu viciriali cancia

La duminazzioni di li Burbona cancia

Lu Regnu d'Italia cancia

Dû Secunnu doppuguerra a oggi cancia

  Purtali di la Calabbria – Jiti a l'artìculi di Wikipedia supra la Calabbria.