Sunnismu

Lu sunnismu, urientamentu majuritariu di l'Islam - circa lu 90% dû munnu islàmicu - ca pigghia lu sò nomu dâ palora àrabba "sunna" (custumanza, abbitùtini), rifiruta ô prufeta di l'Islam Maumettu e ê sò Ṣaḥāba (cumpagni, amici).

Lu sunnismu si diffirenzia essinziarmenti dû Sciismu (organizzatu comu duttrina prima dû sunnismu) pû sò rifiutu d’arricanùsciri la pritisa dî Sciiti ca la guida dâ Cumunitati islàmica (Umma) avissi a èssiri risirvata â discinnenza dû prufeta Maumettu attraversu sò figghia Fāṭima bint. Muhammad e sò cucinu ʿAlī ibn Abī Ṭālib.

La chistioni dâ guida

Secunnu lu sunnismu nveci â guida pulìtica e spirituali (nun strittamenti riliggiusa pirò) dâ Cumunitati putìa tràsiri qual’egghiè musurmanu adurtu, di muralitati bona, di duttrina abbastanti e sanu di corpu e di menti. Lu fattu d’èssiri miccanu o, armenu, àrabbu, era n’elementu prifirinziali ma nun essinziali.
Sutta stu prufilu lu sunnismu ammuttava quinni la pritisa dî khariggiti ca la guida dâ sucitati islàmica fussi risirvata ô megghiu dî cridenti: qualitati diffìcili di nnividuari e diffìcili di mantèniri, pirchì un piccatu sìmprici, puru nun gravi, avissi fattu pèrdiri tali qualitati a l'Imam ("Guida", ma ntisa ccà comu sinònimu di califfu) e l’avissi fattu dicàdiri dû sò officiu supremu.

Li diffirenzi pulìtichi foru ammascarati dâ discussioni teològgica supra cu putissi èssiri qualificatu musurmanu e la natura dû piccatu, siddu fussi n gradu di fari pèrdiri la qualìfica di cridenti.

La chistioni dû piccatu

Li primi a pinzàricci bonu supra la chistioni dû piccatu e dâ qualìfica di musurmanu (muslim), di pirsuna sacrilega (fāsiq), di miscridenti (kāfir) e d’ipòcrita (munāfiq) — cu s'ammustra zoè pi cunvinenza a musurmanu senza cunnividirinni pirò ntô prufunnu lu purtatu — foru dunca li khariggiti, arrassati dû restu dî musurmani ntâ battagghia di Siffin ca contrappunìu lu quartu califfu ʿAlī ibn Abī Ṭālib ô cuvirnaturi di Siria Muʿāwiya ibn Abī Sufyān. Rispettu â cunvinzioni rìggida dû Khariggismu unni s’affirmava ca lu piccatu facissi pèrdiri la natura di cridenti veru, li Sunniti affirmaru nveci la sò cunvinzioni ca lu piccatu nun facissi dicàdiri lu musurmanu dâ sò cunnizzioni di cridenti, ma ch’iddu si vinissi a attruvari nta na cunnizzioni "midiana" ntra la pusizzioni dû miscridenti e chidda dû musurmanu finu ca la cuscenza d’aviri piccatu, lu sò pintimentu e la mplurazzioni di pirdunu fatta sinceramentu a Diu nun l’arripurtàssiru â cunnizzioni di cridenti veru.

È nta stu cuntestu duttrinariu e pulìticu ca la majuranza dî musurmani nun khariggiti, sciiti o muʿtazziliti vosi dàrisi n'idintitati riliggiusa pricisa abbrazzannu lu pinzeri dû giurista e teòlugu Ahmad ibn Hanbal ô quali si devi lu cuniu dâ sprissioni "Ahl al-sunna wa l-jamāʿa" (genti ca sequi la tradizzioni [dû prufeta Maumettu] e ca voli arristari unita, evitannu li scissioni dû corpu ùnicu di l’Umma). Ntra sunnismu e sciismu, cu lu scùrriri dû tempu, si criaru diffirenzi n campu puramenti giurìdicu (p’asempiu l’accussiddittu "matrimoniu a tèrmini" è ammisu dû sciismu ma nun dû sunnismu), ma tali diffirenzi nun ntaccaru mai la cuscenza d’appartèniri a n’assettu dogmàticu cumuni. Sunniti e Sciiti si ritèninu quinni cumpretamenti musurmani (puru arristannu ogniduna dî parti cunvinta ca l'àutra parti sbagghia ntâ chistioni di l'imamatu), mentri tutti cunzìdiranu erèticu lu Khariggismu.