Tri Regni dâ Corea
Li Tri Regni dâ Corea furu chiddi di Goguryeo, Baekje e Silla, chi accuparu la pinisula curiana e la Manchuria, ntra lu primu seculu a.C. e lu sèttimu seculu d.C. Àutri regni cchiù nichi e stati tribbali esisteru prima e duranti lu piriudu dî tri regni, zoè Gya, Dongye, Okjeo, Buyeo, Usan, Tamna, ecc.
Lu piriudu accuminzò tradizziunarmenti ntô 57 a.C., quannu lu regnu Saro (poi Silla) nnô sud-est dâ pinisula uttinni l'atonumia dâ (dinastia Han), dû mperu cinisi. Goguryeo ô nord e ô sud dû ciumi Yalu (ciumi Amnok ntâ lingua curiana) pigghiaru la nnipinnenza dî cinisi ntô 37 a.C. Ntô 18 a.C, dui principi di Goguryeo lassaru dda lutta p’èssiri lu succissura e stabbiliru Beaekje ntô sud-ovest dâ pinnisula (oggi Seoul), di cui lu capitali fu Ungjin (oggi Gongju o Chongju) e appoi Sabi (oggi Puyo) ntô sud-ovest di Seoul. Lu regnu Gaya fu siparatu di Beakje ntô primu sèculu d.C.
La fini dâ dinastia di Han, ô principiu dû terzu seculu, lassò li tri regni a svilupparisi cuntinuamenti sinza ustaculu. Tutti li tri regni avìanu la stissa curtura. Lu Confucianismu si diffunnìu nni l'àuta sucitati dâ Corea a accuminzari dû primu sèculu a.C. Doppu fu cumpritamenti sustituitu cû Buddismu.
Goguryeo, lu cchiù grannni dî tri, àppi dui capitali altirnativi. Nangnang (òi Pyongyang) e Kungae supra lu ciumi Yalu. Ô principiu lu statu ca era ê cunfini dâ Cina, cunquistò a picca a picca li granni tirritori dâ Manchuria, e nfini assicutò li cinisi fora di Nangnang ntô 313. La nfluenza culturali dî cinisi arrimasi nzinu ca lu Buddismu fu aduttatu comu la riliggiuni ufficiali, ntô 372.
Ntô quartu sèculu Baekje fu veru pruspira e duminava casi mitati dâ pinisula, la banna miridiunali.
Canciannu lu nomu di Silla ntô 503, sapemu ca lu regnu di Silla assurbìu lu regnu nteru di Kaya o Gaya supra li sò cunfini ntâ prima metà dû quartu seculu. La capitali di Silla era Seorabeol (oggi Gyeongju). Lu Buddismu si trasfurmò comu riliggiuni ufficiali ntô 528.
Alliata câ Cina la dinastia Tang, Silla cunquistò Goguryeo ntô 668, doppu aviri già cunquistatu Baekje ntô 660, ntruducennu accussì lu piriudu unificatu di Silla e mittennu cumpritamenti fini ê tri regni.
Lu nomu Samguk, o Tri Regni vinni usatu ntê tituli coreani dî testi classici Samguk Sagi e Samguk Yusa.
