Lingua brètuni

Lu brètuni (ntô brètuni: "brezhoneg" e ntô francisi: "breton") è na lingua indoeuropea dû gruppu dî lingui cèltichi.

Stùria

Comu assai lingui riggiunali ntâ Francia, lu brètuni è quasi scumparsu a vantaggiu dû francisi, suprattuttu dâ fini dû sèculu XIX. Ma lu brètuni s'"arrisvigghiàu" doppu la Secunna Guerra Munniali cu na prugrissiuni mpurtanti ntê 1970ini e li difensuri dû gaddu accuminzaru a fàrisi sintiri ntê 1990ini. Attuarmenti cci sunnu circa 300.000 pirsuni ca pàrranu la lingua brètuni.

La lingua brètuni

La lingua brètuni si scrivi cu l'alfabbetu latinu, ma nun c'havi p'asempiu la littra c. Nveci, c'havi littri accintati: ñ, ù, é, ê e à e li gruppi di littri ch e c'h.

Tabbilla linguìstica

Chista tabbilla ni pirmetti di vìdiri li apparintati linguìstici ntra lu brètuni e lu curnicanu, lu gaddu lu gallisa e lu francisi.

curnicanu	brètuni	gallisa	gaddu	francisi
gwenenenn	gwenanenn	gwenynen	avètt	abeille
kador	kado(e)r	cadair	chaérr	chaise
keus	keuz, fo(u)rmaj	caws	fórmaij	fromage
yn mes	er-maez	i maes, allan	desort	dehors
koedha	kouezhañ, kouezho	cwympo,adfeilio	cheir	tomber
gaver	gavr	gafr	biq	chèvre
chy	ti	ty, annedd	ostèu	maison
gweus	gweuz	Gwefus	lip	lèvre
ganow	genoù, beg	genau	góll	bouche (gueule)
niver	niver	nifer	limerot	numéro
perenn	perenn	gellygen	peirr	poire
skol	skol	ysgol	escoll	école
gwiwer	kazh-koad, gwiñver	gwiwer	chat-de-boéz	écureuil
sterenn	ster(ed)enn	seren	esteill	étoile
megy	butunat, fumiñ	mygu	betunae	fumer
hedhyw	hiziv, hiriv, hidi, hudu	heddiw	anoet	aujourd'hui
whybana	c'hwibanañ, c’hwitellat, sutal…	chwibanu	sublae	siffler

Arcuni palori brètuni

Palora	Traduzzioni	Prununcia standard
tirra	douar	'duar
celu	oabl	wabr
acqua	dour	du:r
focu	tan	tã:n
omu	den	de:n
fìmmina	maouez	mowəs
manciari	debriñ	'dibi
bìviri	evañ	'e:və
granni	bras	bra:s
nicu	bihan	'bijən
notti	noz	no:s
jornu	deiz	de:

Li lingui ntâ Britagna

Sturicamenti, la Britagna havi dui àrî linguìstichi:

La Britagna nferiuri (Basse-Bretagne o Breizh Izel) a punenti (dipartimenti dû Finistère, dû Morbihan e parti dî Côtes-d'Armor) unni si parra la lingua di orìggini brètuni (apparintata ô gaddisi e ô curnicanu) nota cû tèrmini brètuni.
La Britagna superiuri (Haute-Bretagne o Breizh Uhel) a livanti (dipartimenti di l'Ille-et-Vilaine e dâ Lòira-Atlàntica) unni si pàrranu dialetti neolatini (lingui d'oïl) noti cû tèrmini di gaddu.

Curiusitati

Ntô 2004 lu fumettu "Àstirix lu Gàddicu" fu traducitu ntô brètuni e gaddu.

Culligamentu nternu

Wikipedia n brètuni - Ar c'helc'hgeriadur digor

Culligamenti esterni

Rifirimenti: Bretone in italiano e Breton en français