Santa Nquisizzioni
Cu Nquisizzioni, o Santa Nquisizzioni, si ntenni la lutta contra l’eresìi di parti dâ Chiesa Cattòlica.
Li Nquisizzioni stòrichi
canciaLi primi misuri nquisituriali foru appruvati ntô 1179 dû Cunciliu Latiranu III. Tra d’iddi, ‘n particulari, lu dittatu dû cànuni 27 liggittimava la scumùnica e l'abbiu di cruciati contra l’erètici.
Lu prucidimentu nquisitoriu fu furmalizzatu ntâ jurisdizzioni ccrisiàstica di papa Luciu III ntô 1184 cû dicretu "Ad abolendam", ca stabbilìu lu drittu dâ crèsia - scanusciutu ntô drittu rumanu e "mmintatu" dâ crèsia barbàrica - di trascinari ‘n judizziu e furmulari n'accusa d’ eresìa contra quarcunu, macari ‘n assenza di tistimoni attinnìbbuli.
Pochi anni doppu vinìanu auturizzati l'usu dâ turtura, pi fàciri cunfissari a l'erèticu la propia curpa, la cunfisca dî sô beni e la sicritizza dî pruciduri.
La cunnanna d’ogni divianza riliggiusa vinni appoi ribbaduta ntô 1215 dû Cunciliu Latiranu IV ca dava vita â stituzzioni di pruciduri d'ufficiu pi cunzèntiri di nstaurari nu prucessu supra la basi di sìmprici suspetti o dilazzioni.
‘N Francia
canciaSi trattava, nzinu ccà, dûn drittu ca la crèsia s’arrucava, p’addifènnirisi dâ crìtica aspra contra la curruzzioni e lu timpuralismu dilaganti. Ma ogni drittu havi bisognu di nu suggettu ca l’asircita. Nascìu accussì la prima Sacra nquisizzioni, sutta lu papa Grigoriu IX.
Attiva nizziarmenti ntâ Francia miridiunali, tra lu sèculu XIII e XIV li sô attinzioni foru dapprima rivoti contra Catari, Valdisi e àutri muvimenti paupiristi comu chiddu di Fra Ducinu, appoi si stìnniru, supra sullicitazzioni di Filippu lu Beddu, videmma a li putintìssimi Cavaleri timplari, annintànnuli.
‘N Spagna
canciaDi ddà ‘n appoi, putiri pulìticu e Nquisizzioni travagghiaru a longu di cunzerva, ognidunu di li dui puntannu a strumintalizzari l'àutru: nni fu asempiu sommu la Nquisizzioni spagnola, cuncissa cu quarchi risistenza ntô 1478 di papa Sistu IV ê prissanti richesti di l’'Infanta di Spagna, Sabbedda la cattòlica pi cumpritari l'assuggittamentu e la sprupriazzioni dî musurmani scunfitti e di l’ abbrei troppu ricchi, dominus essènnunni lu frati duminicanu Tomás de Torquemada). Li raggiuni dâ risistenza papali foru chiari quannu si cunstatau ca la Nquisizzioni spagnola lassava ‘n fini dî cunti ô papa sulu l'auturitati dugmàtica, ma rimittìa cumpritamenti ntê manu dû nquisituri e dâ munarchìa comu sô vrazzu siculari tuttu l'effittivu putiri riprissivu.
La Nquisizzioni spagnola cilibbrau 125.000 prucessi, e cunnannau ô rocu 59 "maiari", pirmiannu prufunnamenti dû propiu spìritu lu cattulicèsimu nazziunali.
Nascìu ‘n stu cuntestu, auturitariu, viulentu e riprissivu, lu finòminu dâ cussidditta "caccia ê maiari", ch’èranu ntâ stragranni maiuranza cuntadini curpèvuli di nun aviri abbannunatu la mimoria e la friquintazzioni di curi e riti pricristiani, d’assèriri putiri di cura, o simpricimenti di suttràirisi a lu sistema di putiri di tannu. Puru avennu abbannunatu la crèsia cattòlica, li prutistanti nni spurtaru ‘n Mèrica st’eriditati.
‘N Italia li cunnanni a lu rocu di maiari foru 36, e ‘n Portugallu 4.
'N Italia
canciaLu successu dî muvimenti lutirani e calvinisti ammuttau ntô sèculu XVI la crèsia cattòlica a rianimari la Nquisizzioni: la "Sacra Cuncricazioni dâ Rumana e Univirsali Nquisizzioni", chidda ca cunnannau ô rocu Giurdanu Brunu e nquisìu Galileu Galilei, fu stituuta di papa Paulu III lu 21 di giugnettu di 1542 e affidata a li Duminicani, lu cui cummentu a santa Marìa supra Minerva era la seggi dû tribbunali. Già dû XVIII sèculu, tuttavia, la Cuncricazzioni pirdìu murdenti e vicuri, arriducènnusi a apparatu banarmenti cinzoriu, suprattuttu versu li sprissioni culturali (vidi Ìnnici dî libbra pruibbiti).
La Sacra Cuncricazzioni dâ Rumana e Univirsali Nquisizzioni fu rinuminata ‘n Sacra Cuncricazzioni dû Sant'Uffizziu lu 29 di giugnu di 1908 di Papa Piu X.
Lu 7 di dicèmmiru di 1965 Papa Paulu VI nni canciau lu nomu ‘n Cuncricazzioni pâ duttrina dâ fidi.
Papa Giuvanni Paulu II ridifinìu lu còmpitu attuali dâ cuncricazzioni - prumòviri e tutilari la duttrina dâ fidi e dî custumanzi cattòlichi, punènnucci a capu ntô 1981 Joseph Alois Ratzinger, divinutu ntô 2005 papa Binidittu XVI, cû tìtulu di prifettu.
Ntôn discursu divinutu stòricu di l'8 di marzu di 2000 - Giuvanni Paulu II addumannau pirdunu a nomu dâ crèsia pû passatu cumpurtamentu dâ stissa riguardu nquisizzioni, rochi e cacci ê maiari.
Vuci currilati
canciaLiami esterni
canciaFONTI
canciaLa fonti di st'artìculu è Uichipidia Taliana: