"Pena di morti" : Diffirenzi ntrê virsioni

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
SurdusVII (discussioni | cuntribbuti)
+ort +fix +cat +img +portwiki
Riga 1:
[[FileMmàggini:Death Penalty World Map.svg|thumb|right|320px|La pena di morti ntô munnu:<br />
<dl>
<dd>
Riga 11:
</dl>]]
 
La '''pena di morti''', chiamata videmma '''pena capitali''', è l'esicuzzioni d’un priggiuneru urdinata di nu [[tribbunali]] ‘n siquiutu a na [[cunnanna]]. Sulitamenti la pena di morti veni cumminata a pirsuni ritinuti rispunzàbbili di [[riatu|riati]] gravi, comu [[omicidiu]] e [[àutu tradimentu]]. Nta arcuni paisi vennu cunziddirati passìbbili di pena capitali omicidi uccurruti duranti l'esicuzzioni d’àutri crìmini viulenti, comu la [[rapina]] o lu [[stupru]] (vidi macari l´artìculu supra l´[[usu dâ pena di morti ntô munnu]] pi maiuri dittagghi).<br/>
 
‘N [[Italia]], l'abbulizzioni dâ pena di morti abbinni ntô [[Grannucatu di Tuscana]] già lu [[30 di nuvèmmiru]] di [[1786]] sutta lu regnu "lluminatu" di [[Petru Liupoldu Asburgu Lurena]], Grannuca di Tuscana.
 
== La pena di morti ‘n Italia ==
[[FileMmàggini:Beccaria - Dei delitti e delle pene - 6043967 A.jpg|thumb|[[Cesare Beccaria]], ''Dei delitti e delle pene'']]
 
‘N Italia, lu primu casu di statu ‘n cui si virificau l'abbulizzioni dâ pena di morti abbinni ntô [[Grannucatu di Tuscana]] lu [[30 di nuvèmmiru]] di [[1786]] sutta lu regnu di [[Petru Liupoldu Asburgu Lurena]], Grannuca di Tuscana.<br/>
‘N siquiutu, la pena di morti vinni abbuluta ntô [[1889]] videmma ntô [[Regnu d'Italia]], cu l'appruvazzioni quasi a l'unanimitati di parti di ntrammi li Càmmari, dû novu còdici pinali, duranti lu ministeru di [[Zanardelli]].<br/>
Tuttavia, la pena di morti fu ''de facto'' abbuluta nzinu dû [[1877]], annu di l'amnistìa ginirali d’ [[Ummertu I di Savoia]] (Dicretu d’amnistìa dû [[18 di jinnaru]] di [[1878]]).
La pena di morti ristava tuttavia ‘n vicuri surtantu ntô còdici pinali militari e nta chiddi culuniali.<br/>
Ntô [[1926]] è ntruduciuta arrè di [[Binitu Mussulini|Mussulini]] pi puniri chiddi c’avìssiru attintatu â vita o â libbirtati dâ famigghia riali o dû capu di lu [[cuvernu]] e pi vari riati contra lu statu.<br/>
 
Lu [[còdici Rocco]] ([[1930]], ntrasutu ‘n vicuri lu [[1 di giugnettu]] di [[1931]]), aumintau lu nùmmaru di li riati contra lu statu punìbbuli câ morti e ntruducìu arrè la pena di morti p’arcuni gravi riati cumuni.<br/>
Ntô [[1926]] è ntruduciuta arrè di [[Binitu Mussulini|Mussulini]] pi puniri chiddi c’avìssiru attintatu â vita o â libbirtati dâ famigghia riali o dû capu di lu [[cuvernu]] e pi vari riati contra lu statu.
 
Lu [[còdici Rocco]] ([[1930]], ntrasutu ‘n vicuri lu [[1 di giugnettu]] di [[1931]]), aumintau lu nùmmaru di li riati contra lu statu punìbbuli câ morti e ntruducìu arrè la pena di morti p’arcuni gravi riati cumuni.
 
La [[Custituzzioni taliana]], appruvata lu [[27 di dicèmmiru]] di [[1947]], e ntrasuta ‘n vicuri l'1 di jinnaru 1948, abbulisci difinitivamenti la pena di morti pi tutti li riati cumuni e militari ca sunnu cummittuti ‘n tempu di [[paci]]. Idda ristau ntô còdici pinali militari di guerra nzinu â prumurgazzioni dâ liggi 589/94 dû [[15 d’uttùviru]] di [[1994]], ca l'abbulisci sustituènnula câ màssima pena privista dû còdici pinali.
 
Line 32 ⟶ 28:
=== Ntâ Bibbia ===
Putemu trairi dâ bibbia dî significati mpriciti riguardu â pena di morti.
La Bibbia ni dici ca la vita ni fu dunata di Diu e ca va a èssiri iddu a dicìdiri quannu privàrininni.<br/>
Siddu n’attinemu strittamenti a sta cunchiusioni ogni ndividuu, siddu di fidi cristiana, è titulari d’un drittu/duviri bilatirali: siddu d’un latu iddu nun l’havi la facultati di livari la vita a quarcunu ‘n quantu idda è drittu nun viulàbbili cunfirutu di n’èssiri supremu, di l'àutru iddu stissu è titulari dû drittu â vita.
 
=== Li pinzatura cristiani ===
[[Sant'Austinu]] e [[San Tomasi d'Aquinu]] sustennu la licitati dâ pena di morti supra la basi dû [[cuncettu]] dâ cunzirvazzioni dû beni cumuni. L'arcumintazzioni di Tomasi d'Aquinu è la siquenti: comu è licitu, anzi duvirusu, estirpari nu membru malatu pi sarvari tuttu lu corpu, accussì quannu na pirsuna havi divinutu nu prìculu pâ cumunitati o è causa di curruzzioni di l’àutri, idda veni eliminata pi garantiri lu sarvamentu dâ cumunitati (''Summa Theologiae II-II'', q. 29, artt. 37-42). Lu santu sustinìa tuttavia ca la pena jissi nfriggiuta sulu a lu curpèvuli di gravìssimi dilitti, mentri a l'èbbica vinìa utilizzata cu facilitati e granni discrizziunalitati.<br/>
 
‘N basi a stu principiu lu [[Statu puntificiu]] mantinni ntô sò urdinamentu la pena di morti nzinu a lu [[XX sèculu]], benchì nun appricata doppu lu [[XIX sèculu]]. Pâ pusizzioni attuali dâ [[Cresia Cattòlica]], vidi cchiù avanti.
 
Line 56 ⟶ 51:
:''Oi, nfatti, a siquiutu dî pussibbilitati di cui lu Statu disponi pi riprimiri afficacimenti lu crìmini rinnennu nun affinzivu chiddu ca l'havi cummittutu, senza livàricci difinitivamenti la pussibbilitati di ridimìrisi, li casi d’assuluta nicissitati di supprissioni dû reu «sunnu oramai veru rari, siddu nun addrittura praticamenti nun asistenti» ([[papa Giuvanni Paulu II|Giuvanni Paulu II]], [[ncìclica]] ''[[Evangelium vitae]]'', 56: [[AAS]] 87 (1995) 464).''
 
È ntirissanti lu fattu ca l'ùrtimu paràgrafu è nu chiarimentu agghiunciutu nta na succissiva edizzioni di lu Catichismu, e si prisenta comu n’apprufunnimentu e n'espricitazzioni dâ duttrina già esprimuta ntê paràgrafi antiriuri. Tali espricitazzioni, comu e gghiè, pruveni dâ ncìclica [[Evangelium Vitae]], dû [[1995]], ca pricedi la pubbricazzioni difinitiva dû Catichismu ntô [[1997]]. Nun è dunca n'agghiunciuta o na mudìfica â duttrina, benzì un citari tutti li funti duttrinali priasistenti. L'upinioni pùbbrica avìa faciutu nutari ca l'espusizzioni si pristava a èssiri ntirpritata comu un vilatu appoiu â pena di morti accussì comu è appricata ‘n tanti paisi.<br/>
Mpurtanti espunenti dâ Cresia cattòlica sunnu attuarmenti ‘n prima fila p’addumannari l'abbulizzioni dâ pena di morti ntò munnu.<br/>
 
Mpurtanti espunenti dâ Cresia cattòlica sunnu attuarmenti ‘n prima fila p’addumannari l'abbulizzioni dâ pena di morti ntò munnu.
 
Lu stissu [[Papa Giuvanni Paulu II]] esprimìu cchiù voti tali pusizzioni; duranti la sô ùrtima visita ntê [[Stati Uniti]], lu [[27 di jinnaru]] di [[1999]] lu puntèfici dichiarau: "''La nova evancilizzazzioni addumanna ê discèbbuli di Cristu d’èssiri a fauri dâ vita. La sucitati muderna è ‘n pussessu di li menzi pi prutèggirisi, senza nijari a li criminali la pussibbilitati di ridìmirisi. La pena di morti è crudeli e nun nicissaria e chistu vali macari pi chiddu ca fici assai di lu mali"''.
 
== Upinioni pùbbrica ==
 
L'upinioni pùbbrica di tanti paisi è divisa. Nta tanti paisi ‘n cui viggi la pena di morti, primu tra tutti li Stati Uniti, asisti nu forti muvimentu ca nn’addumanna l'abbulizzioni. Viciversa, nta tanti paisi ‘n cui nun cc'è pena di morti, tra cui l'Italia, la genti fa piriudicamenti richesti di rimmissioni di sta pràtica ntò [[Drittu pinali]].
 
Line 74 ⟶ 66:
 
=== Mutivazzioni cuntrarî ===
Si fannu sempri cchiù vivi ntô munnu li muvimenti c’addùmannu l'abbulizzioni dâ pena di morti ‘n nomu dî [[Dritti umani]].<br/>
 
Si fannu sempri cchiù vivi ntô munnu li muvimenti c’addùmannu l'abbulizzioni dâ pena di morti ‘n nomu dî [[Dritti umani]].
 
La rifrissioni ca veni purtata avanti si basa supra elimenti cumuni:
* La numanitati dâ prucidura
* La pussibbilitati di l'erruri.
* Lu nun funziunamentu dâ pena di morti comu ditirrenti pî dilitti cchiù effirati. <br/>
Cchiuttostu, si penza ca la sô ntruduzzioni putissi aviri n’effettu cuntrariu.
* La pussibbilitati c’abbisogna dari ô reu di ridìmirisi e di rènnirisi ‘n quarchi modu ùtili â cumunitati a cui arricau nu dammaggiu enormi.
 
== Talìa puru ==
 
== Vuci currilati ==
* [[Pena di morti ’n Arabbia Saudita]]
* [[Pena di morti ntâ Ripùbbrica Pupulari Cinisa]]