Football australianu

(Rinnirizzata di Football Australianu)
Brad Johnson dî Western Bulldogs rinesci a cumpritari nu mark, zzoè, pigghiannu la badda d'aria cu tutti dui manu, acchianannu supra ôn jucaturi di Geelong ô stissu tempu.

Storia cancia

Lu football australianu (o cauciu australianu) è lu jocu dû palluni nazziunali australianu e l'attivitati atlètica cu na lunghizza la cchiù praticata e siquita in Australia. L'entusiasti tifusi dî squatri jìnchinu sempri li granni stadî unni si esìbbinu li partiti di stu jocu dicisamenti spittaculari. Li reuli dû jocu, cudificati ntô 1859 (puru siddu la prima partita vinni disputata un annu prima, ntô 1858, chî reuli senza pinzàricci troppu), havi carattirìstichi chi assummìgghianu nparti ô calciu gaelicu ma dirìvano suprattuttu dû rugby. Dunca l'australiani d'urìggini irlandisi e ngrisi s'accurdaru suprê reuli dûn jocu novu chi putissi rapprisintari l'identitati di na nova nazzioni.

Ntô 1877 fu organizzata la Victorian Football Association cu 12 squatri e ntô 1897, sempri nnû Statu di Victoria, si custituìu la Victorian Football League cu 8 squatri. Cci vuleru cchiù di cent'anni prima ca si stabbiliu l'Australian Football League ntô 1989, quannu quarchi autra squatra di l'autri stati si cci juncìu. Asisti na hall of fame e un museu unni si prisèrvanu magghî e fotu dî campiuni. Ntô 2001 li membri dâ hall of fame èranu 171 e di chissi 17 vennu difinuti comu liggenni. Tra chissi n'attruvamu Ron Barassi, di luntana urìggini taliana, natu lu 27 di frivaru 1936 e chi fu prufessiunista dû 1953 ô 1969. Di tanti sperti è cunziddiratu lu cchiù granni jucaturi di tuttu tempu. Cci sunnu autri prufessiunisti d'urìggini taliana quali: Silvagni, Liberatore, Mercuri, Misiti, Bortolotto, Giansiracusa, e Martello.

 
La porta dû football australianu cumprenni quattru pali senza riti.

Li reuli cancia

Lu football australianu si joca supra nu campu di forma ellettica longa 185 m e larga 155; l'atleti attivi in campu sunnu 18 pi ogni squatra. La partita dura 80' divisi in 4 periodi di 20' cu ntirvallu di circa 20' tra lu secunnu e lu terzu periodu, di circa 6' tra lu primu e secunnu e così comu tra terzu e quartu. Lu palluni elletticu è cchiù granni e dunca cchiù pisanti di chiddu di Rugby. Lu palluni pò essiri cauciatu e curpitu câ manu o cû pugnu pi tutti li dirizzioni.

 
La badda usata pi jucari lu football australianu, spiciarmenti ntâ liga la cchiù auta, l'Australian Football League

Ê fini dû campu di jocu stannu 4 pali chi dilimitanu 3 porti: qualunchi cauciu piazzatu, ô volu o di rimmauzzu chi manna il palluni, senza essiri tuccatu pi manu di nuddu jucaturi, drittu ntra porta cintrali vali 6 punti e ntrê porti d'allatu, 1 puntu. Siddu lu palluni veni tuccatu pi manu di cu è gghie, vali sulu 1 puntu, puru siddu lu palluni si trasi la porta cintrali. Campiunati di football australianu s'attrovanu nta varî banni dû munnu: principarmenti ntê nazioni miricani ed europei, ma puru nta l'Africa dû Sud, lu Giappuni, Nauru e la Nova Zilanna. In ogni casu, na liga prufessiunistica s'attrova sulu ntra l'Australia.

Li squatri di AFL cancia

Li squatri di AFL (o Australian Football League cuntanu 16:

  • Adelaide CROWS di Adelaide (li ciauli - russu, giarnu e blu marinu)
  • Brisbane LIONS di Brisbane (a prima era dui squatri: Fitzroy Lions e Brisbane Bears - li liuni - giarnu, azzolu e marrunignu)
  • Carlton BLUES di Melbourne (l'azzoli - ma sunnu blu marinu e jancu)
  • Collingwood MAGPIES di Melbourne (li carcarazzi - strisci di niuru e jancu)
  • Essendon BOMBERS di Melbourne (li bummarderi - niuru câ fascia russa)
  • Fremantle DOCKERS di Fremantle (li scarricaturi - russu, jancu, virdi e purpurignu)
  • Geelong CATS di Geelong (li jatti - circhi di blu marinu e jancu)
  • Hawthorn HAWKS di Melbourne (li falchi - giarnu e brunu)
 
Lu logo dî Western Bulldogs
  • Melbourne DEMONS di Melbourne (li dimonî - russu e azollu scuru)
  • KANGAROOS di Melbourne (nnô passatu canusciutu comu North Melbourne - li cangaruna - jancu e azzolu)
  • Port Adelaide POWER di Adelaide (la putenza - jancu, niuru e bluvirdi)
  • Richmond TIGERS di Melbourne (li tigri - niuru câ fascia giarnu)
  • St.Kilda SAINTS di Melbourne (li santi - russu, niuru e jancu)
  • Sydney SWANS di Sydney (nnô passatu canusciutu comu South Melbourne - li cigni - russu e jancu)
  • West coast EAGLES di Perth (l'àculi - azzolu, jancu e giarnu)
  • Western BULLDOGS di Melbourne (nnô passatu canusciutu comu Footscray - russu, jancu e azzolu)

Liami esterni cancia

Li Club di l'Australian Football League
Adelaide Crows | Brisbane Lions | Carlton | Collingwood | Essendon | Fremantle | Geelong | Gold Coast Suns | GWS Giants | Hawthorn
Kangaroos | Melbourne | Port Adelaide | Richmond | St Kilda | Sydney Swans | West Coast Eagles | Western Bulldogs
Li club estinti: Brisbane Bears | Fitzroy | University


Sport
| Sport | Sport di squatra | Sport nnividuali | Palluni | Pallavvolu | Palla a canistru | Pallammanu | Softball | Baseball | Football | Cricket | Ciclismu‎ | Natari | Motociclismu | Fòrmula 1 | Atlètica | Arti marziali | Jòcura Olìmpici |