Lu natari (verbu sicilianu sustantivatu ca putissi vèniri dû verbu spagnolu “nadar” cû stissu significatu) è lu mètudu cu cui l’èssiri umani (o àutri armali) si mòvinu nta l'acqua. Lu natari è na pupulari attivitati arricriativa, ‘n spiciali modu ntê paisi càudi e ‘n àrii addutati di cursi d'acqua naturali. Lu natari è videmma nu sport cumpititivu. La pràtica dû natari porta diversi binèfici pâ saluti, comu e gghiè dî capacitati di basi e dî pricauzzioni di sigurizza sunnu richesti pi participari a tutti l’attivitati acquàtichi.

Scopi dû natari cancia

Lu natari e li sport acquàtici a chissu currilati, vennu praticati pi diversi scopi. Spissu sti scopi si suvrapponnu, e nu nataturi amaturiali p’asempiu, pò natari videmma pi mutivi di saluti e bonèssiri fìsicu.

Svagu cancia

Lu mutivu cchiù cumuni pi natari è prubbabbirmenti lu svagu. Tanti stili di natari sunnu adatti a stu scopu. La maiuri parti dî natatura pi svagu prifirisci nu stili ca ci cunzenti di tèniri la testa fora di l'acqua.

La piscina è unu dî lochi pupulari pû natari a liveddu arricriativu, accussì comu li mari, li lachi, li ciùmira e a li voti li canali.

Nta quasi tutti li piscini vennu urganizzati cursi di natari a cui ponnu participari sia li pirsuni ca nn’hannu na bona tècnica, sia li pirsuni ca la vonnu ammigghiurari e pirsinu cu havi scantu di l'acqua.

Cumpitizzioni cancia

Lu natari agunìsticu mprica lu natari ô scopu d’uttèniri la megghia pristazzioni, di norma la vilucitati. Lu natari agunìsticu divinni pupulari ntô XIX sèculu, e è nu Sport Olìmpicu. Cci sunnu quattru stili di natari ca sunnu disciprinati dâ FINA, li gari si dispùtanu ‘n tutti li quattru stili e supra diversi distanzi.

Li stili usati ntô natari agunìsticu sunnu:

File:Breaststroke top view.jpg
Stili Giurana vidutu di l'àutu
  • Stili lìbbiru: nun poni ristrizzioni supra l'azzioni ca ponnu ntraprènniri li natatura, a ccizzioni dâ purzioni a stili lìbbiru dî gari misti. ‘N pràtica, la stragranni maiuranza dî gari veni disputata usannu lu cussiddittu crawl. Li gari si dispùtanu supra li distanzi di 50m, 100m, 200m, 400m, 800m e 1500, 5000, 10000 e 25000 metri (st’ùrtimi tri sulu ntê provi di Granni Funnu)
  • Farfalla / Dirfinu: ‘n sti gari a lu nataturi è addumannatu di mantèniri nu muvimentu simultàniu cu simmitrìa bilatirali (la mitati manca di lu corpu fa li stissi muvimenti dâ dritta, ô stissu tempu). Li gari si dispùtanu supra li distanzi di 50m, 100m, e 200m.
  • Giurana: è lu stili dû quali evuluau la "farfalla", poni l'ultiriuri ristrizzioni ca li manu dû nataturi hannu a èssiri ammuttati ‘n avanti dû pettu, e ca li guviti hannu a arristari suttacqua. È lu stili cchiù lentu, e li gari si dispùtanu supra li distanzi di 50m, 100m, e 200m.
  • Dorsu: nun poni ristrizzioni di simmitría, ma li natatura hannu a stari furriati supra lu sô dorsu pi tuttu lu tempu, a ccizzioni dî virati. Lu dorsu veni esiquiutu ‘n pràtica, comu na mmirsioni dû crawl - li nataturi pòrtanu li vrazza susu li sô spaddi, altirnativamenti, e l’ammùttanu longu li cianchi suttacqua pi fòrniri la prupulsioni. Li gari si dispùtanu supra li distanzi di 50m, 100m, e 200m.

‘N agghiunta a chisti cci sunnu arcuni gari ca cummìnanu chiddi citati susu.

  • Staffetta: unni na squatra di natatura (quattru) s’alterna ‘n piscina. Li gari si dispùtanu supra li distanzi di li 4x50m stili lìbbiru (sulu ‘n vasca curta), 4x100m stili lìbbiru e 4x200m stili lìbbiru.
  • Mistu ndividuali: unni nu nataturi nata a farfalla, dorsu, giurana e stili lìbbiru (nta l'òrdini). Li gari si dispùtanu supra li distanzi di 100m (sulu ‘n vasca curta), 200m, e 400m.
  • Staffetta mista: unni quattru natatura nàtanu nu stili ognidunu. Nta l'òrdini: dorsu, giurana, farfalla e stili lìbbiru. Li gari si dispùtanu supra li distanzi di 4x50m (sulu ‘n vasca curta) e 4x100m

Lu riulamentu cumpretu s’attrova supra lu situ webFINA (Fidirazzioni Ntirnazziunali di Natari).

Ntô natari agunìsticu l'unica nazzioni ca si mantinni sempri a li vèrtici sunnu li Stati Uniti. Àutri nazzioni parò arrinisceru a uttèniri tanti successi ‘n stu sport, macari siddu nun câ stissa cuntinuitati sunnu: Australia, Ulanna, Girmania (suprattuttu câ Girmania Est ntô natari fimminili). ‘N tèmpura ricenti videmma l'Italia nizziau a affirmàrisi chî propi attileti ntô natari maschili.

Asìstinu macari diversi àutri gari di natari agunìsticu, p’asempiu la 5 chilumetri di funnu ‘n acque graputi, c’addivintau parti dû prugramma olìmpicu ntô 2000, o gari di funnu supra pircursi comu l'attravirsamentu dâ Mànica o la circumnavigazioni di l'Ìsula di Manhattan. Lu record dû munnu pâ cchiù longa natata senza sosta è ditinutu di Martin Strel, ca natau pi 504 km ntô 2001 Danubbiu. Iddu natau videmma longu lu Mississippi ntô 2002 cummigghiannu un tutali di 3.885 km ‘n 66+2 jorna.

Lu natari è macari na parti funnamintali dàutri sport, comu la badda natari, lu natari sincrunizzatu e lu triathlon. (Si vidi Elencu di sport acquàtici)

Succursu cancia

Lu natari veni usatu videmma pi siccursu e p’evitari affugamenti. Assai spissu si tratta d’autusuccursu, quannu na pirsuna, ca cadìu nun vuluntariamenti ‘n acqua, nata p’arristari a summa/assummari e pi junciri la riva.

‘N agghiunta ‘n natari veni usatu pi succurriri àutri natatura ‘n difficurtati. Asìstinu diversi stili di natari adatti a stu scopu (vidi Elencu di stili di natari). Tali tècnichi sunnu studiati p’asempiu dî vagnini, o di membri dâ Vardia Custera. L'addistramentu nta sti evuluau ‘n veri e propî cumpitizzioni.

Àutru cancia

Diversi pirsuni pràticanu lu natari comu parti dû propiu travagghiu. P’asempiu li piscatura di perli o di mulluschi, nàtanu e si tùffanu p’uttèniri n’accanzata ecunòmica.

Lu natari veni videmma praticatu pû prugressu scintìficu. Naturarmenti, lu natari veni studiatu p’ammigghiurari li pristazzioni dî natatura agunìstici. Ma natari e tuffi vennu spissu usati ntâ bioluggìa marina p’assirvari chianti e armali ntô sô habitat naturali. Àutri scenzi ponnu mpigari lu natari. Konrad Lorenz p’asempiu natava cu l’ ochi comu parti dî sô studi supra lu cumpurtamentu di l’armali.

Spissu lu natari veni usatu simpricimenti comu menzu pi spustàrisi dûn locu a l'àutru. Oi ponti e traghetti vennu usati ntâ stragranni maiuranza dî casi, ma asìstinu accasioni ‘n cui si nata, p’asempiu p’attravirsari ciùmira o accèdiri a ìsuli. Dî càrrichi ponnu èssiri traspurtati dû nataturi o ammuttati tinènnuli supra apparati. Li truppi militari utilìzzanu lu natari p’attravirsari cursi d'acqua.

Lu natari havi utilizzi militari ca vannu oltri l'attravirsamentu di cursi d'acqua. Nu nataturi, ‘n acqua o sutt'acqua, pò èssiri disfìcili di ndividuari, spiciarmenti di notti. Stu tipu d’upirazzioni vennu svurciuti di solitu di corpi spiciali, comu p’asempiu li Lacunari taliani o li Navy SEALS miricani. Lu natari veni utilizzatu p’abbicinàrisi a na pustazzioni, cògghiri nfurmazzioni, pi sabbutaggiu o cummattimentu, e pi lassari na pusizzioni. Chistu pò cumpurtari lu vèniri paracadutati ‘n acqua o lu lassari un suttamarinu ‘n mmirsioni attraversu na vuccaportu o dî tubbi dî siluri. Equipaggiamenti e tècnichi spiciali vennu mpigati pi ngaggiari ustilitati nta e sutt'acqua.

Lu natari veni mpigatu macari pi mutivi di saluti, p’asempiu comu strummentu pâ riabbilitazzioni a siquutu di ncidenti.

Tècnichi cancia

Lu corpu umanu, essennu cumpunutu ‘n granni parti d'acqua, pussedi ô ncirca la stissa dinzitati dâ stissa. Quinni, arristari a summa addumanna sulu l’ammuttata versu lu vasciu di na quantitati nica d'acqua rilativamenti a lu corpu, e lu motu trasvirsali sulu na liggera ammuttata di l'acqua ‘n dirizzioni upposta â dirizzioni dû motu, a causa di na ginirarmenti vascia risistenza idrodinàmica. La prupulsioni veni sulitamenti uttinuta usannu li manu comu siddu fùssiru dî pali e sbattennu li gammi ‘n modu d’ammuttari l'acqua arrassu dû corpu.

Cu l'allinamentu, la tècnica pò tramutari nu nataturi lentu o nurmali nta unu mudiratamenti viloci. Poichì la vilucitati si tramuta dirittamenti ‘n distanza, li stissi tècnichi c’ammigghiùranu la vilucitati ponnu èssiri d’aiutu pi pircurriri na distanza maiuri a paritati di sforzu. Lu torsu e li Gammi hannu a èssiri tinuti lu cchiù pussìbbuli paralleli â summa di l'acqua. Gammi afflusciati e torsu nclinatu ponnu aumintari nutivurmenti la risistenza di l'acqua.

È bonu circari d’aviri sempri nu vrazzu stisu ‘n avanti oltri la testa, e circari d’estènnirilu lu cchiù pussìbbuli. Chistu ncrimenta la lunghizza media â lìnia di galliggiamentu, e ‘n sustanza fa aumintari la vilucitati. Chistu è n’effettu di tempu sfruttatu di li pruggittisti di varchi, e utilizzatu nun cunsciamenti dî natatura naturarmenti dutati.

È bonu videmma circari di massimizzari lu tempu passatu supra lu ciancu, poichì lu torsu è cchiù strittu tra pettu e schina ca tra li dui lati. Chistu arriduci la sizzioni fruntali, e di cunziquenza la risistenza di l'acqua, e noltri ncrimenta lu rapportu tra lunghizza e larghizza supra la lìnia di galliggiamentu. Sìmuli ammigghiuramenti sunnu pussìbbuli urintannu ‘n modu currettu la parti cchiù stritta di testa, vrazza e gammi nta l'acqua. Lu torsu è comu e gghiè la parti cchiù mpurtanti.

Lu muvimentu ‘n avanti di manu, vrazza e gammi, havi a abbèniri lu cchiù pussìbbuli fora di l'acqua, mentri quannu sunnu ‘n acqua hannu a èssiri urintati ntô megghiu modu pussìbbuli. Chistu pirchì l’arti hannu a mòvirisi a na vilucitati dui voti supiriuri a chidda dû nataturi, e ‘n acqua fìgghianu na risistenza ottu voti supiriuri (la risistenza ncrimenta cû cubbu dâ vilucitati) a chidda dâ sizzioni fruntali dû torsu.

La "prisa" basi di l'acqua nun è mancu luntanamente crìtica. La granni parti di li natatura "afferra" l'acqua câ manu piatta, o chî jidita liggirmenti divaricati, e l’ammutta ducimenti sutta lu propiu corpu.

Si nota ca nudda dî tècnichi susu citati addumanna n’aumentu dâ forza fìsica. Cu n’allinamentu supra la forza, li manu e li pedi ponnu èssiri estisi maiurmenti ‘n acqua, accanzannu cchiù vilucitati. Pî principianti, na maiuri forza porta sulu a ammigghiuramenti nichi siddu li stratiggìi di cui susu (minimizzari la risistenza e allungari la lìnia di galliggiamentu) nun sunnu uttimali.

Diversi stili di natari foru sviluppati basànnusi supra la mprimintazzioni d’arcuni o tutti li principi susu elincati.

Abbillimentu cancia

Lu disidderiu o la richesta culturali di puduri, unitu â scummuditati o â nun nun adiquatizza ‘n acqua di l'abbillimentu tradizziunali, purtaru ô sviluppu dû custumi di vagnu (e ‘n Èbbica Vitturiana, dâ "màchina pî vagni").


Li custumi di vagnu di l’òmini tènninu a èssiri a forma di mutanna, pantaluncinu o birmuda. Evintuarmenti ponnu jiri bonu videmma nu paru di jeans.

Li custumi di vagnu fimminili sunnu ‘n gèniri o nteri o bikini. Asisti macari lu monokini, ‘n casu la cupirtura dâ minna nun è addumannata o addisiata. Asìstinu appoi dî spiciali custumi di vagnu pû natari agunìsticu, pruggittati p’arridùciri l'attritu dâ peddi, c’arricòrdanu lu custumi nteru. St’ùrtimi vennu spissu usati ‘n foggia sìmuli macari di l ‘òmini ntê gari di natari.

Natari nudi è pussìbbuli:

  • nta l’àrî pi nudisti
    • ’n Danimarca, supra tutti li praji l'abbillimentu è upzziunali, a menu ca nun è ndicatu autrimenti.
  • duranti l’uri pi nudisti nta arcuni piscina.
  • ’n (sulitamenti nichi) piscini e sauni.
  • senza pirmisu splìcitu, ‘n lochi e uri tranquilli.
  • ’n piscini e praji privati, nun visìbbuli di li passanti.

Natari e saluti cancia

Lu natari è na bona forma d’esercizziu. Poichì la dinzitati dû corpu umanu è ô ncirca sìmuli a chidda di l'acqua, lu corpu veni sustinutu di chista e quinni menu stress veni punutu supra junturi e ossa. Noltri, la risistenza contra lu muvimentu addipenni pisantimenti dâ vilucitati dû muvimentu, pirmittennu na calibbrazzioni di l’esercizzi ‘n basi ê capacitati d’ognidunu. Pi chistu, lu natari veni friquintimenti usatu comu eserizziu ntâ riabbilitazzioni a siquutu di ncidenti o pî disàbbili.

Lu natari asercita quasi tutti li mùsculi dû corpu. Tipicamenti, li vrazza e lu truncu sunnu sullicitati cchiù dî gammi, poichì la maiuri parti dû muvimentu ‘n avanti veni ginirata dî vrazza. Ntô natari agunìsticu, n'eccissiva musculatura dî gammi pò èssiri viduta comu nu svantaggiu, ‘n quantu iddi cunzùmanu cchiù ussiggenu, ca putissi èssiri nicissariu a li mùsculi dî vrazza.

Natari è n’ esircizziu airòbbicu, a causa dî tèmpura d’esircizziu rilativamenti longhi c’addumànnanu nu custanti apportu d’ussiggenu ê mùsculi, câ ccizzioni dî sprint brevi, unni li mùsculi travàgghianu ‘n manera anairòbbica. Comu pi tanti àutri esircizzi anairòbbici, si riteni ca lu natari riduca l’effetti dammaggiusi dû stress. Mentri l’esircizzi airòbbici tipicamenti abbrùcianu grasci e aiùtanu a pèrdiri pisu, st’effettu è limitatu ntô natari, puru siddu stannu nta l'acqua fridda s’abbrùcianu cchiù caluríi pi mantèniri la timpiratura curpòria. Lu mutivu pi cui natari nun arriduci significativamenti lu pisu è ancora picca cumprisu, ma pari ligatu â megghia cunnuzzioni dû caluri di l'acqua. S’iputìzzanu diversi raggiuni.

  • Prima: l'acqua arriffrisca lu corpu cchiù rapidamenti di l'àriu, e tanti ricircatura crìdinu ca di cunziquenza lu corpu tenni a mantèniri nu stratu di grasciu sutta la peddi comu isulanti.
  • Secùnna: si riteni ca lu pititu diminuisci cu l’acchianari dâ timpiratura curpòria, comu p’asempiu duranti l'esircizziu fìsicu. Comu e gghiè, duranti lu natari lu corpu veni arriffriscatu quasi istantaniamenti, poichì la timpiratura di l'acqua circustanti è di solitu cchiù vascia di chidda dû corpu Arcuni ricircatura ritennu ca chisto pò aumintari lu pititu. St’assunzioni nun fu ancora pruvata dî ricerchi.
  • Terzu: arcuni ricircatura crìdinu noltri ca lu mitabbulismu di lu corpu aumenta a timpiraturi curpòrî cchiù àuti, abbruciannu cchiù calurìi. Ancora na vota, duranti lu natari, lu corpu veni arriffriscatu di l'acqua circustanti, arriducennu lu mitabbulismu, e cunziquintimenti lu nùmmaru di calurìi abbruciati. Videmma st’assunzioni nun fu ancora pruvata dî ricerchi.

Storia cancia

Artìculu principali: Storia dû natari

Lu natari è canusciutu nzinu dî tèmpura pristòrici. Disigni c’acchiànanu a l'Etati dâ Petra foru acciati ntâ "caverna dî natatura", ntê pressi di Wadi Sora (o Sura) nta l'Eggittu sud-uccidintali. Li nutizzî scritti acchiànanu nzinu ô II millenniu AC, e cumprènninu l'Gilgamesh, l'Iliadi, l'Udissea, la Bibbia (Ezechiele 47:5, Atti 27:42, Isaia 25:11), Beowulf, e àutri saghi. Ntô 1538 Nicolas Wynman, nu prufissuri di lingui tudiscu, scrivìu lu primu libbru supra lu natari: "Colymbetes".
Lu natari cumpititivu ‘n Europa nizziau attornu ô 1800, principarmenti cû dorsu. Lu crawl, vinni ntruduciutu ntô 1873 di John Arthur Trudgen, ca lu cupiau dû stili dî nativi miricani. Lu natari era già ntô prugramma dî primi ulimpiadi muderni, chiddi d’Ateni 1896. Ntô 1902 lu crawl vinni ammigghiuratu di Richard Cavill.
Ntô 1908, vinni funnata la Fédération Internationale de Natation de Amateur, zoè Fidirazzioni Ntirnazziunali di Natari Amaturiali (FINA).
La farfalla era nizziarmenti na varianti dâ giurana, e vinni accittata comu stili distintu ntô 1952.

Vuci currilati cancia

Culligamenti sterni cancia

  • FIN (Fidirazzioni Taliana di Natari)
  • FINA (Fédération Internationale de Natation de Amateur, zoè Fidirazzioni Ntirnazziunali di Natari Amaturiali)
  • LEN (Ligue Européenne de Natation, zoè Liga Europea di Natari)


Sport
| Sport | Sport di squatra | Sport nnividuali | Palluni | Pallavvolu | Palla a canistru | Pallammanu | Softball | Baseball | Football | Cricket | Ciclismu‎ | Natari | Motociclismu | Fòrmula 1 | Atlètica | Arti marziali | Jòcura Olìmpici |