Buscemi

Cumuni talianu, 'n Sicilia
Buscema
Muttu:  
Nomu ufficiali: Buscema
Riggiuni: {{{riggiuni}}}
Pruvincia: Saragusa (SR)
Cuurdinati: 37°5'0"N, 14°52'0"E
Ammustra ntâ mappa
Superfici: 51 km²
Abbitanti: 1.147
Dinzitati: 24 ab./km²
Cumuni cunfinanti: Buccheri, U Càssuru, A Ferra, Giarratana (RG), Mòdica (RG), Palazzolu Acrèidi
CAP: 96010[1]
Prifissu telefònicu: +0931
Situ ufficiali: https://comunedibuscemi.it


Buscema (prununzia IPA: /bʊʃˈʃɛma/; Buscemi 'n italianu; Buxema 'n latinu; قَلْعَة أَبُو شَامَة (Qalʾat ʾabū šāma) 'n àrabbu, prununziatu IPA: /qal.ʕɑt ʕaˌb ʃaːˈmɑ/) è nu cumuni di 1.147 abbitanti dâ pruvincia di Saragusa. L'abbitanti su' chiamati buscimisi 'n sicilianu e "buscemesi" 'n italianu.

Etimuluggìa cancia

L'urìggini dû nomu mudernu veni di l'àrabbu nticu قَلْعَة أَبُو شَامَة (Qalʾat ʾabū Šāma), lucuzziuni ca veni ripurtata d'accussì nnô 1154 dû giògrafu hammudita Idrisi[2]. U nomu àrabbu urigginali è sulitamenti traduciutu comu "Casteḍḍu di chiḍḍu cû nivu" (o "câ vogghia")[3].

A palora qalʾat (قَلْعَة) voli diri casteḍḍu, ca dinota a 'ranni mpurtanza stratèggica e militari ca Buscema avìa 'n passatu e ca 'mmanteni macari ora pi menzu dâ bona viduta dâ Vaḍḍi 'i l'Ànapu.

U rifirimentu àrabbu di na furtificazziuni – ca veni a mancari nnô nomu latinu Buxema – u truvamu mmeci ancora oji nni tanti autri citati siciliani comu a Cartaggiruni, Calatafimi, Calascibbetta. Macari u vicinu paisi dû Càssuru trova a so urìggini nnâ palora latina castrum, addivintata a poi l'àrabbu qaṣr (قَصْر).

Pi quantu cuncerni ʾabi, pruvabbirmenti si tratta di na curruzziuni di ʾabū (أبو), palora ca àvi a funziuni di kunya, ca è nu tìtulu unurìficu ca putissi siri traduciutu comu "patri di". Veni usatu quannu si voli purtari rispettu pi soccu pirsuna mpurtanti, nni stu casu forsi nu figghiu primu natu o macari na prima nata. È pussìbbili pirò ca nni l'assenza di figghi u kunya veni mmintatu, spissu pigghiannu a muzzu u nomu di nu pirsunaggiu storicu pupulari; certi voti po macari siri u nomu dû propiu patri. Pi finiri, putissi pirò nnicari na gnuria, ca si rifirisci a na carattirìstica fìsica dâ pirsuna 'n custiuni. Abbisogna macari diri ca u passaggiu â prununza simplificata “bu” addipenni dû fattu ca nni tanti dialetti àrabbi è cumuni tagghiari u sonu ʔ postu all'inizziu di ʾabū (ca graficamenti è u signu ʾ ).

Šāma (شَامَة) è mmeci l'uggettu dâ lucuzziuni e signìfica simplicimenti nivu. Annunca ʾAbi Šāma putissi siri u nomu di na pirsuna pricisa, carattirizzata dâ prisenza di nu nivu nni soccu parti dû corpu, o puru putissi macari fari rifirimentu ô nomu di n'antica famigghia àrabba.

Sicunnu autri l'omu cû nivu avissi a siri nu rifirimentu ô prufeta [[Maumettu]. A tali riguardu si cunta ca iḍḍu avissi duvutu aviri nnâ carina stu nivu 'ranni ca fu vidutu comu u Siggillu dî prufeti (Arabo: ختم النبوه, Khatam an-Nabiyyin), zzoè u signu ca sicunnu i mussurmani addimustrava u so distinu di prufeta; nfatti sicunnu na ntirpritazziuni pigghiata dâ Bibbia l'ùrtimu prufeta s'avissi distintu pi stu signu purtatu nnâ spaḍḍa[4].

Cû tempu foru assai i tintativi di trascrìviri "Buscema" cu caràttiri latini. Truvamu p'esempiu Abu Xamah o Abuxama[5] o puru ancora Abisama. A virsiuni latinizzata Buxema e Bussema, di l'èbbica nurmanna, è pirò chiḍḍa cchiù vicina â furma muderna. Cu l'Unitati di l'Italia si passau difinitivamenti â furma Buscemi, ma nnê parrati lucali u pajisi è sempri chiamatu Buscema.

Buscema (e Buscemi) è macari nu cugnomu assai diffusu 'n Sicilia, suprattuttu nni chiḍḍa urintali[6]. 'N menzu ê cchiù famusi pirsunaggi cu 'stu cugnomu cc'è l'atturi Steve Buscemi.

Giugrafìa cancia

Buscema si trova 52 chilòmitri a Ovest di Saragusa, 45 a Nord di Ragusa e 70 a Sud di Catania. È ncapu ê Munti Ibblei, spicificamenti ncapu ô munti Vignitti (autu 788 m ncapu ô liveḍḍu dû mari), e nnô so tirritoriu cci passa u ciumi Ànapu; vicinu ê lochi stòrici di l'antica Akrai, di Casmeni e dâ Nicròpuli di Pantàlica. I cumuni cchiù vicini su' Buccheri e Palazzolu Crèidi, ca dìstunu menu di 10 chilòmitri l'unu.

 
Buscema vistu dî fora paìsi

Storia cancia

Si penza ca i primi abbitanti di Buscema arrisàlinu a l'ità dû bronzu, sicunnu li ritruvamenti di l'archiòlugu Paulu Orsi. Avemu autri tracci dû pajisi nnô pirìudu dâ duminazziuni àrabba. Di ssu mumentu s'accumincia a aviri tistimunianza stòrica muderna di Buscema comu centru abbitatu. Nnô so tirritoriu cci su' macari i ritruvamenti di l'antica Casmeni, culunia greca dû 644 a.C. U pajisi fu distrujutu cumpritamenti quannu cci fu u tirrimotu dû 1693.

Munumenta cancia

Festi cancia

Noti cancia

  1. CAP di Buscemi, Siracusa
  2. “Il sollazzo per chi si diletta di girare il mondo”, altrimenti detta il “Libro di Ruggero”.
  3. http://www.comuni-italiani.it/089/004/
  4. Bibbia, Libro di Daniele capitolo 9,24: "pi siggillari a visiuni e a prufizzìa e cunsacrari u cchìu sacru dî lochi"
  5. unni a lìttira x addiriva prubbabbirmenti di l'infruenza dû grecu bizzantinu e annunca si tratta di nu tintativu di riprudùciri graficamenti u sonu di na cunzunanti fricativa postarviulari surda [w:en:Help:IPA/Sicilian|ʃ]]
  6. G. Rohlfs: Dizionario storico dei cognomi nella Sicilia orientale, Palermo, 1984, p.55