Sicilia (èbbica nurmanna)

Lu piriudu nurmannu in Sicilia accuminzau câ trasuta a Palermu dê Nurmanni capiati di Ruggeru, chi carzarru l'àrabbi dâ cità, lu 10 di jinnaru dû 1072. Trasuti a Missina già ntô 1060, l'ìsula fu cunquistata cumplitamenti ntô 1091 quannu l'ùrtuma citati 'n manu àrabba turnau sutta lu duminiu nurmannu. L'èbbica nurmanna finisci cô spusalizziu di Custanza di Sicilia cu Enricu VI di Svevia, chi lu 25 di dicèmmiru 1194 ricevi n doti lu Regnu di Sicilia ristatu senza àutri eredi.

La vinuta dî Nurmanni ntô sud di l'Italia

Già a pàrtiri dû 1017 gruppi di nurmanni s'attruvavanu nta l'Italia miridiunali, p'accuminzari comu surdati di vintura, attirati dî pussibbilitati chi uffrìanu li ribbillioni antibizzantini ntâ Pugghia. Sti surdati di vintura, versu lu 1025, uffreru li so sirvizza a cuegghiè chi vulìa pagari. Pi sta manera s'arriccheru, e araciu araciu criscìu li tirritorî chi cuntrullaru (lu primu fu la cuntea d'Aversa cu Rainulfu Drengot ntô 1030). Prestu, trasìu ntà scena la famigghia Autavilla cummannata di Gugliermu vrazzu di ferru (mortu ntô 1046), cu iddu veni nu canciamentu radicali di l'aspirazzioni dî nurmanni nta l'Italia miridiunali.

Papa Liuni IX, vidennu la sò Beniventu minazzata, pruvau a trattinìrili; ma l'asèrcitu puntificiu fu ruinusamenti battutu nnû cummattimentu di San Paulu di Civitati (1054), lu Papa fu catturatu, e così Beniventu arristau n'ìsula puntificia nta na terra nurmanna.

Ntô 1059 Rubertu lu Guiscardu d'Autavilla strincìu un pattu cu Papa Niccolò II, lu Cuncurdatu di Melfi, cu cui si addicchiarava lu duca di Puglia (chi cumprinnìu puru la Basilicata), la Calabbria, parti dâ Campania e la Sicilia (chi era però ancura ntê manu dî musulmani). Li Nurmanni rinisceru a prestu a accabbari la prisenza bizantina e dunca puteru didicarisi â Sicilia.

La cunchista dâ Sicilia

Ruggeru I di Sicilia, lu frati di Rubertu, cummannau nu gruppu di cavalleri ntô 1061 attaccannu l'ìsula e criannu na prisenza nurmannu pirminanti abbicinu a Missina. L'avanzata fu lenta ma custanti. Nu cummattimentu dicisivu fu lu cummattimentu di Cerami ntô 1063. Rinisceru ntô 1072 a agghicari n Palermu, chi vinni poi addicchiarata la capitali. La cunquista dâ Sicilia cci vulìa trent'anni, ma ntô 1091 cascau l'urtimu paisi saracinu, Notu, a tuttâ Sicilia era sutta lu cummannu nurmannu.

Ruggeru I muriu ntô 1101, e sò figghiu Ruggeru II, nfini, rinisciu a uniri la Sicilia e li tirritorî nurmanni di l'Italia miridiunali pi furmari lu Regnu di Sicilia, criannu accusì in Italia nu statu di diminsioni cunziddirèvuli: lu Regnu nurmannu di Sicilia. Ruggeru II, vinni numinatu re di Sicilia nnâ cattidrali di Palermu duranti la notti di Natali dû 1130. Iddu agghiunciu lu Ducatu di Nàpuli ntô 1137 e li Assisi di Arianu ntô 1140. Lu Regnu era organizzatu ntôn modu feudali strittu basatu suprâ pirsuna dû munarcu.

Lu Regnu nurmannu di Sicilia nta l'Italia miridiunali appi tèrmini ntô 1194 cu morti di Tancredi di Lecci) doppu cui vinni sutta lu cuntrollu dû svevu, Arricu VI di Hohenstaufen (mortu ntô 1197), a causa dû sò matrimoniu cu Custanza di Sicilia (la figghia di Ruggeru II, morta ntô 1198), juncennu la curuna mpiriali cu chidda dâ Sicilia.

L'espansiunìsimu nurmannu

Nurmanni di l'Italia miridiunali, circa la fini dû seculu XI

Doppu lu consolidamentu dû putiri nurmannu, lu tirritoriu agghicau a nchiùjiri gran parti di l'Italia dû Sud (Calabbria, Basilicata, Pugghia, e li costi di l'attuali Tunisìa ('n particulari Madhia).

Chê cruciati, li nurmanni di Sicilia àppiru nu rolu assai mpurtanti. Buimunnu di Antiochia vinìa dâ stissa famigghia rignanti n Sicilia, e funnau nu principatu cristianu ntô mediu orienti.

Li re dû regnu nurmannu

Ruggeru I 1071-1101
Simuni di Sicilia 1101-1105
Ruggeru II 1105-1130
Ruggeru II 1130-1154
Gugghiermu I 1154-1166
Gugghiermu II 1166-1189
Tancredi 1189-1194
(Ruggeru III 1193-1194)
Gugghiermu III 1194
Custanza di Sicilia 1194-1198, sì maritò cu Arricu VI

Viditi puru:

	Storia dâ Sicilia
pristoria \| èbbica finicia \| èbbica greca \| èbbica rumana \| èbbica vànnala \| èbbica gòtica \| èbbica bizzantina \| èbbica àrabba \| èbbica nurmanna \| èbbica sveva èbbica angiuina \| èbbica aragunisa \| èbbica spagnola \| èbbica piemuntisa \| èbbica burbònica \| èbbica cuntimpurània