Micheli Amari
Micheli Amari (Palermu, 7 di giugnettu 1806 - Firenzi, 16 di giugnettu 1889) fu stòricu, scritturi, e òmu pulìticu sicilianu. Doppu nu piriudu di esiliu in Francia, ppi la sò attività pulìtica contra lu reggimi di Francischieddu, ritorna in Italia unni pòi, rivesti la càrrica di sinaturi a partiri dû 1861.
Biugrafìa
canciaEra ancora picciutteddu quannu ntô 1820, pigghiannu asèmpiu di sò patri Firdinannu, accuminciau a participari a li riunioni siparatisti ppi la nnipinnenza dâ Sicilia di Nàpuli; ma la rivuluzzioni siparastista dû 1820/21 finìu cu la riprissiuni burbònica e â li siciliani nun cci aristaru ca l'occhi ppi chiànciri. Ntî stu clima, vinni ncriminatu p'aviri scrivutu l'òpira "La Guerra dû Vèspiru" ("La Guerra del Vespro" 'n talianu), cca, ppi la mpusizzioni dâ cinzura, niscìu a l'èbbica cû tìtulu "Un periodo delle istorie siciliane del XIII secolo"; accussì, ppi nun cascari ntê manu dû cuvernu di Nàpuli, si nni fujìu 'n asìliu a Pariggi. Ddocu vinni accugghiutu di àutri siciliani cca si nn'avìanu macari iddi scappati dû solu pàtriu, assicutati dî napulitani. Ccu na situazzioni di chiossai tranquillitati, di unni ora s'attruvava, aripigghiau li sò studî di lingua àrabba, cca duraru ppi cchiù di deci anni; di iddu foru studiati tutti li manuscritti di ssà lingua cca parràvanu dâ Sicilia ntî lu pirìudu dâ duminazzioni islàmica, e nni vinni fora la munumintali "Storia di li mussurmani 'n Sicilia" (titulata 'n talianu Storia dei mussulmani in Sicilia). Lu primu vulumi di l'òpira, cca è cumposta di tri vulumi, vinni pubbricatu ntô 1854 a Firenzi di l'edituri Felice Le Monnier; lu secunnu vulumi niscìu ntô 1858 e lu terzu, fattu di tri tomi, ntî l'anni 1868-72.
Mentri cca ancura travagghiava supra a la "Storia di li mussurmani 'n Sicilia", eppi la pinzata di nu nova travagghiu: la priparazzioni di la "Bibbliuteca àrabbu-sìcula", cca vinni appoi pubbricata ntô 1841; macari chista fu n'òpira munumintali, unni vènunu 'llustrati l'òpiri àrabbi cca parràvanu dâ Sicilia, o macari cca nni trattàvanu qualchidunu di li sò aspetti: òpiri giugràfichi, stòrichi, puètichi; prestu l'auturi di ss'òpiri divintaru famusi macari ntî la cultura uccidintali, cumu Al-Idrisi, cumu â lu viaggiaturi Ibn Gabayr o a lu pueta Ibn Hamdis, cca cantù la Sicilia.
Ntô 1848 turnau 'n Patria ppi participari â la Rivuluzzioni ndipinnintista siciliana dû 1848 e ppi sìdici misi (quantu durau lu novu abbrivisciutu Statu Sicilianu) vinni eliggiutu diputatu ô Parramentu Sicilianu e numinatu Ministru di li Finanzi. Finutu l'autu-cuvernu sicilianu, si nni turnò arrè ntâ Francia unni s'avvicinò a Giuseppi Mazzini e a li sò idìi pulìtichi.
Ntô 1859, â l'universitati di Pisa, ccû cuvernu pruvvisòriu tuscanu, fu prufissuri di lingua e storia àrabba.
Turnau 'n Sicilia ntô 1860 comu ministru di Garibbaldi, participau â la vita pulìtica dê l'Italia unita e vinni numinatu sinaturi a lu 20 di jinnaru 1861; fu appoi ministru dâ Istruzzioni Pùbbrica dô 1862 ô 1864; ntô stissu 1864 ripigghiau lu nzignamentu dâ lingua àrabba ntî l'Istitutu di Studi Supiriuri di Firenzi nzinu â lu 1873 .
Murìu mpruvvisamenti a Firenzi a lu 16 di giugnettu 1889, mentri cca ancura travagghiava ppi fari mudìfichi e aggiustamenti supra â la "Storia di li mussurmani 'n Sicilia".
Òpiri
canciaAmari fu auturi di Storia della guerra del Vespro siciliano e Storia dei Musulmani di Sicilia; si fa canùsciri comu ricircaturi seriu di l'idintitati siciliana. Lu primu vulumi di I Musulmani di Sicilia fu pubblicatu ntô 1854. Espertu arabbista, traduci in talianu nu nùmmuru mpurtanti di testi dâ prisenza àrabba in Sicilia. Amari fu tistimoni ntê sò òpiri di nu dialugu e di na tulliranza diffusi ntâ la Sicilia di l'èbbica àrabba.
