Usu dâ «C» gutturali mmeci dâ «G» gutturali
Stu finòminu asisti nta li casi unni la «G» gutturali etimològgica (p'asempiu chidda di "longu") veni canciata 'n «C» gutturali (la quali veni puru chiamata "«C» vilari" o "«C» ucclusiva vilari surda"): "loncu".
Diffusioni cancia
Sta sustituzzioni dâ «G» gutturali cu la «C» gutturali asisti nta tutti l'àrii di la Sicilia, ma nta la parrata di Enna-Caltanissetta (Sicilia cintrali) stu canciamentu nun succedi sempri.
Asempi cancia
Casi cu la "-ng-" canciata 'n "-nc-" cancia
longu (dû latinu "longus" e ca ntô talianu veni dittu "lungo") -> loncu
sangu (dû latinu "sànguen" / "sànguis") -> sancu
triàngulu (dû latinu "triàngulus") -> triànculu
ecc.
Àutri casi cancia
làrigu (dû latinu "largus") -> làricu
giganti / giajanti (dû latinu "gigàntem") -> gicanti
globbu / grobbu (dû latinu "globus") -> crobbu
alga, arga (dû latinu "alga" o dû talianu "alga") -> alca, arca (ma c'è lu grecu "alyke" e n'àutru tèrmini siiclianu: "àlica")
agunìa, angunìa (dû grecu "agonìa" o dû talianu "agonìa") -> ncunìa, ancunìa
vogghiu -> vocchiu
stagghiu / staju -> stacchiu
diàlugu -> diàlicu
Zurigu -> Zuricu
guvernu -> cuvernu
arcipèlagu -> arcipèlacu
purtughisi -> purtuchisi
distìnguiri, distìnghiri -> distìnchiri
catàlugu -> catàlacu
ecc.
Rifirimenti ca ùsanu sta sustituzzioni cancia
- Grammàtica di Pitrè, 1870
- Dizziunariu etimològgicu di Giarrizzo, 1989
- Vucabbulariu di Lucio Zinna - Antares Editrice, 2002
- Vucabbulariu di Luigi La Rocca - Terzo Milennio, 2000
Rifirimenti ca nun ùsanu sta sustituzzioni cancia
Ntâ littiratura siciliana cancia
- Dî pruverbi siciliani cugghiuti di Giuseppi Pitrè:
- Longu sirvizziu aspetta benifizziu.
- Forti malincunìa, forti cuvernu.
- Cui meti lassa spichi.
Sicilianu standard usatu ntâ wikipedia cancia
Quannu è pussìbbili, raccumannamu di sustituiri la «G» gutturali cu la «C» gutturali. Lu casu di "spiga" e "spica" è diversu pirchì "spica" veni di lu latinu idènticu "spica" mentri "spiga" veni di lu talianu idènticu "spiga".
Nota supra li tèrmini usati cancia
La «C» gutturali (sonu "CH" zoè "K") è chiamata midemma: «C» vilari, «C» ucclusiva vilari surda.
La «G» gutturali (sonu "GH") è chiamata macari: «G» dura, «G» ucclusiva vilari sunora, «G» sunora