Usu di l'assimilazzioni cunzunantali dâ «R»
Stu finòminu funèticu veni chiamatu macari “allungamentu cunzunantali”.
DiffusioniCancia
St’assimilazzioni cunzunantali dâ “R” (zoè quannu la “R” dispari e ca la cunzunanti siquenti comu la “B”, “C”, “D”, “F”, “G”, “L”, “M”, “N”, “P”, “S”, “T”, “V”, “Z” s’allonga) asisti supratuttu nta li parrati di l’àrii di la Sicilia urientali.
AsempiCancia
- arba -> abba
- porcu -> poccu
- circamu -> ciccamu
- pèrdita -> pèddita
- pirdennu -> piddennu
- d'accordu -> r’accoddu
- pèrdiri -> pèddiri
- zaurdi -> nzauddi
- zaurda -> nzaudda
- Arfiu -> Affiu
- argentu -> aggentu
- parlamentu -> pallamentu
- armuarra -> ammuarra
- fanarmenti (finarmenti) -> fanammenti
- naturarmenti -> naturammenti
- attorna -> attonna
- jornu -> jonnu
- corpu -> coppu
- pirsuna -> pissuna
- sarsa -> sassa
- porta -> potta
- certiduni -> cetti runi
- spartuta -> spattuta
- mpurtanti -> mputtanti
- ortugrafìa -> ottugrafìa
- àrvuru -> àvvuru
- sarvari -> savvari
- vurza -> vuzza
- marzamareddu (dimoniu) -> mazzamareddu (dimoniu, tromba d'aria) / mazzumaurieddu
- ecc.
Nu finòminu prisenti nta àutri linguiCancia
Ci voli nutari ca stu finòminu funèticu nun è tìpicu sulu dû sicilianu, pirchì asisti nta àutri lingui neolatini, comu p'asempiu la lingua taliana ca havi li furmi:
dosso / dorso (zoè 'n sicilianu: "schina"), dû latinu "dorsum"
ecc.
Rifirimenti ca ùsanu st’allungamentuCancia
- Vucabbulariu di Piccittu, 1950-1980 (a li voti n'ammustra tutti dui)
Rifirimenti ca nun ùsanu st’allungamentuCancia
- Dizziunariu etimològgicu di Giarrizzo, 1989
- Vucabbulariu di Camilleri, 1998 (ma si cci trova puru alba)
- Dizziunariu di Luigi La Rocca, 2000
- Grammàtica di Bonner, 2001
- Vucabbulariu di Lucio Zinna, Antares Editrice, 2002
Ntâ littiratura sicilianaCancia
- Lu Cummattimentu di Orlandu e Rinardu di Ninu Martogliu:
- Ècculi in campu, unu contra a l'autru
- ca cèrcanu manciàrisi ppi lupi;
- Traduzzioni di William Shakespeare di Renzu Porcelli:
- Ntâ me arma è u quaternu chi mi dasti,
- stampatu ntâ mimoria chi nun mori.
- La Barunissa di Carini, virsioni di Salvatore Salomone-Marino:
- Afferra lu Baruni spata ed ermu;
- Vola, cavaddu, fora di Palermu!
- Cosa Mai di Pinu Giacopelli:
- nfucatu, l'arba ri stagnu?
- Dî pruverbi siciliani cugghiuti di Giuseppi Pitrè:
- L'arma a Diu, lu corpu a la terra e la robba a cu tocca.
Sicilianu standard usatu ntâ wikipediaCancia
Raccumannamu di sarvari la “R”, e quinni cunzigghiamu di scrìviri li furmi littirari (arba, porcu, pèrdita, Arfiu, argentu, armuarra, jornu, corpu, pirsuna, porta, àrvuru, vurza) mmeci di scrìviri li furmi funètichi (abba, poccu, pèddita, Affiu, aggentu, parramentu, ammuarra, jonnu, coppu, pissuna, potta, àvvuru, vuzza). Raccumannamu di nun usari l'assimilazzioni pirchì vulemu evitari li cunfusioni comu "vacca" (vacca) e "varca" (barca).
Ma accittamu li furmi “picchì” e “picchìni” c’hannu na diffusioni veru mpurtanti nta tutta la Sicilia.